Spisak dijalekata engleskog jezika

Ovo je spisak dijalekata ili narečja engleskog jezika. Dijalekti su jezički varijeteti koji se međusobno razlikuju po izgovoru, rečniku, pravopisu i gramatici. Za klasifikaciju varijeteta engleskog jezika prema načinu izgovora, pogledajte Regionalne akcente engleskog jezika.

Dijalekti se mogu definisati kao „pod-oblici jezika koji su, uglavnom, međusobno razumljivi“. Govornici engleskog iz različitih zemalja i regiona koriste veliki broj različitih akcenata ili naglasaka (sistema izgovora nekog jezika), kao i razne reči i gramatičke strukture karakteristične za određenu oblast; mnoga narečja se mogu lako raspoznati posmatranjem ovih osobina. Narečja se mogu klasifikovati u širem ili užem smislu; u okviru jednog sveobuhvatnog narodnog ili regionalnog narečja mogu se izdvojiti mnogi pod-dijalekti, itd. Zahvaljujući kombinaciji razlika u izgovoru i vokabulara specifičnog za neki ograničen prostor, može se desiti da neka narečja engleskog jezika budu gotovo nerazumljiva govornicima drugih narečja.

Lingvisti često dele glavna narečja engleskog jezika u tri kategorije: narečja Britanskih ostrva, narečja Severne Amerike i narečja Australazije. Narečja mogu biti povezana ne samo sa određenim područjima, već i određenim društvenim grupama. U okviru bilo koje date zemlje gde je engleski govorni/zvanični jezik često će se naći jedan oblik jezika koji se naziva standardni engleski. Razume se, standardni engleski će se razlikovati od države do države, te se time svaki ponaosob može smatrati zasebnim narečjem. Standardni engleski se često povezuje sa obrazovanim delom društva.

Spisak

Za više informacija pogledajte: List of countries by English-speaking population

Evropa

Ujedinjeno Kraljevstvo

Britanski engleski:

Engleska

Engleski jezik u Engleskoj:

• severnoengleski (na severoistoku, lokalna narečja slična škotskom)
  • češirski
  • kambrijski (u Kambriji, uključujući barouski u Barou na Fernesu)
  • džordijski (u Tajnsajdu)
  • hartlpulski (u Hartlpulu)
  • lankasterski (u Lankaširu)
  • makem (u Sanderlendu)
  • mančesterski (engl. Mancunian, u Mančesteru)
  • nortambrijski (u ruralnom delu Nortamberlenda kao i okrugu Daram)
  • pitmatik (u nekadašnjim rudarskim zajednicama u Nortamberlendu i Daramu)
  • skauz (engl. Scouse, u Liverpulu)
  • smogi (engl. Smoggie, u Tisajdu)
  • jorkširski (ili narodni jorkširski, odnosno tajk, engl. Tyke)
• istočno-midlendski
• zapadno-midlendski
  • crnozemski
  • brami (engl. Brummie, u Birmingemu)
  • poteriski (u severnom delu Stafordšira)
  • telfordski (u istočnom delu Šropšira)
• istočno-angliski
  • norfolkski
  • safolkski
• južnoengleski
  • normativni britanski
  • kokni (govori se među radničkom klasom istočnog Londona i okolnih područja)
  • esakson (u Eseksu)
  • pompejski (u Portsmutu)
  • kentski (u Kentu)
  • multikulturalni londonski (u Londonu)
  • sasekski (saški)
• jugozapadni
  • anglo-korniški
  • bristolski
  • džanerski (u Plimutu)

Škotska

• Škotski engleski obuhvata varijetete koji kao osnovu imaju standardni engleski kakav se govori u Engleskoj.
  • gorštački
• • Škotski može biti ili jedan od starijih varijeteta engleskog jezika koji ima sopstvena narečja ili potpuno zaseban germanski jezik koji je različit od (škotskog) engleskog.
  • ostrvski
  • severni
  • centralni
  • južni

Vels

• velški engleski
  • kardifski
  • gauerski

Severna Irska

• alsterski
  • belfastski
  • derijski
  • južnoalsterski
• alsterski škotski (vidi škotski)

Ostrvo Man

• manski (engl. Manx)

Kanalska ostrva (Normanska ostrva)

• kanalskoostrvski engleski

Gibraltar

• gibraltarski engleski

Republic of Ireland

hiberno-engleski:

• korkski
• dablinski
  • Dablin 4 (engl. Dublin 4 - D4)
  • centar grada
  • predgrađa
• donegalski
• kerijski
• limerički
• midlendski
• severoistočni
• slajgo
• voterfordski
• zapadni
• veksfordski

'Alsterski škotski' (vidi škotski)

Mrtvi dijalekti

• jola (u Veksfordu), nekada se njime govorilo u baronijama Bardži i Fort, pretpostavlja se da potiče od srednjoengleskog
• fingalski (u Fingalu), takođe se smatra da potiče od srednjoengleskog

Severna Amerika

Severnoamerički engleski

SAD

Američki engleski:

• kulturalni i etnički američki dijalekti
  • afroamerički engleski (engl. "Ebonics")
  • kajunski
  • havajski pidžin
  • hispano-američki engleski
    • čikano
    • majamski
  • pensilvanijski
  • ješiviš (ješiva)
• opšti američki
  • opšti američki engleski jeste "standardni", odnosno "mejnstrim" opseg američkog engleskog.
• regionalni i lokalni američki dijalekti
  • istočna Nova Engleska
    • bostonski i mejnski: šire područje Bostona, uključujući veći deo istočnog Masačusetsa
    • Roud Ajlend
  • jugoistočni suer-region
    • srednjoatlantski (u dolini Delavera)
      • baltimorski
      • filadelfijski
    • Midlands
      • severnomidlendski: Omaha, Linkoln ,Kolumbija, Springfild, Manci, Kolambus, itd.
      • južnomidlendski: Oklahoma Siti, Talsa, Topika, Vičita, Kanzas Siti, Sent Luis, Dekatur, Indijanapolis, Sinsinati, Dejton, itd.
    • južnoatlantski (engl. "Hoi Toider")
    • novoorleanski (u Nju Orleansu)
    • južnjački
      • apalački: Linden, Birmingem, Čatanuga, Noksvil, Ešvil i Grinvil
      • teksanski: Labok, Odesa i Dalas
  • njujorški
  • severnjački
    • kontinentalni deo: Čikago, Detroit, Milvoki, zapadni Njujork, Donji Mičigen, kao i veći deo oblasti Velikih jezera
    • zapadni deo Nove Engleske: Konektikat, dolina reke Hadson, zapadni Masačusets, te Vermont
  • gornji srednjozapadni: Brokvej, Mino, Bizmark, Bemidži, Čišholm, Dulut, Market, itd.
    • gornji Mičigen (engl. "Yooper")
  • zapadnjački
    • kalifornijski
    • novomeksički
    • severozapadni
  • picburški
• Izumrli ili gotovo izumrli dijalekti
  • stari južnjački
  • transatlantski (srednjoatlantski) naglasak

Kanada

Kanadski engleski:

• atlantski (primorski)
  • kejp-bretonski
  • lunenburški
  • njufandlendski
• standardni kanadski
  • kvebečki
  • engleski doline Otave
  • pacifički (severozapadni)

Bermuda

• bermudski engleski

Starosedeoci

Dijalekti američkih starosedelaca:

• mohavi
• isletan
• cimšian
• lambi
• tohono o'odam
• inupiak

Srednja i Južna Amerika

Belize

• belizeanski engleski

Foklend

• folklendski engleski

Gijana

• gijanski engleski

Honduras

• honduraški engleski

Karibi

• karipski engleski

Antigva

• antigvanski engleski

Angilja

• angiljanski kreolski

Bahami

• bahamski engleski

Barbados

• barbadoski engleski (engl. Bajan)

Jamajka

• jamajčanski engleski

Sent Vinsent i Grenadini

• vinsentinski engleski

Trinidad i Tobago

• trinidadski engleski

Azija

Brunej

• brunejski engleski

Burma

• burmanski engleski

Hong Kong

• hongkonški engleski (sličan britanskom engleskom)

Pakistan

• pakistanski engleski

Indija

Indijski engleski:

• standardni indijski engleski
  • Indijski engleski je standardna (standardizovana) varijanata engleskog jezika koji se koristi u administrativne svrhe, kao i među visokoobrazovanim delom stanovništva.
• Regionalni i lokalni dijalekti indijskog engleskog
  • istočni region
    • asamski/bengalski engleski
    • orija engleski
  • zapadni region
    • gudžarat engleski
    • maharaštra engleski
  • severni region
    • hindustanski engleski
    • delhi/pandžabi engleski
    • biharski engleski
    • radžastanski engleski
    • severoistočni indijski engleski
  • južni region
    • telugu (telužanski) engleski
    • kanada (kanadski) engleski
    • tamilski engleski
    • malajali engleski

Nepal

• nepalski engleski

Malezija

• malezijski engleski (mengliš, engl. Manglish) (sličan britanskom engleskom)

Filipini

• filipinski engleski (sličan američkom engleskom)

Singapur

• singapurski engleski (sličan britanskom engleskom)

Šri Lanka

• šrilankanski engleski

Afrika

Kamerun

• kamerunski engleski

Gana

• ganski engleski

Kenija

• kenijski engleski

Liberija

• liberijski engleski (sličan američkom engleskom)

Malavi

• malavski engleski

Namibija

• namibijski engleski (engl. Namish)

Nigerija

• nigerijski engleski (sličan američkom engleskom)
• nigerijski pidžin

Južna Afrika

• južnoafrički engleski (sličan australijskom engleskom i britanskom engleskom)
  • engleski južnoafričkih crnaca
    • akrolekt
    • mezolekt
  • kejp flats engleski
  • engleski južnoafričkih Indijaca
  • engleski južnoafričkih belaca
    • narodni naglasak
    • opšti naglasak
    • kultivisani naglasak

južnoatlantski

• južnoatlantski engleski se govori na ostrvima Tristan da Kunja i Sveta Jelena.

Uganda

• ugandski engleski

Okeanija

Australija

Australijski engleski:

• kulturalni
  • opšti australijski
  • narodni australijski
  • kultivisani australijski
  • engleski australijskih Aboridžina
• regionalni
  • južnoaustralijski
  • zapadnoaustralijski
  • australijski engleski Toresovog moreuza
  • viktorijski engleski
  • kvinslendski engleski

Novi Zeland

novozelandski engleski (sličan australijskom engleskom i britanskom engleskom):

• maorski engleski
• sautlendski engleski
• taranaki naglasak

Kreolski

Postoje pidžini i kreolski jezici koji se zasnivaju na engleskom, ili u najmanju ruku koriste elemente engleskog. Između ostalih, tu su činuk (gotovo mrtav trgovački jezik), pidžin Američkih Indijanaca, kao i mengliš (malezijski anglo-malajsko-kinesko-tamilski).

Pored gorenavedenog, postoji i pan-azijska varijanta engleskog koja se na engleskom naziva Globalese.

Veštački dijalekti

Postoji nekoliko veštačkih jezika koji kao osnovu koriste engleski, a koji nikada nisu bili prihvaćeni kao govorni. Ovi veštački jezici uključuju bazični (osnovni) engleski, e-prajm (engl. E-Prime), globiš (engl. Globish), novogovor (engl. Newspeak), čisti saksonski engleski, specijalni engleski, sintetički engleski, uprošćeni engleski, merikanski ili merički, te ingliš (engl. Inglish).

Lingvisti tvrde da veštački jezici više nemaju praktičnu primenu imajući u vidu status engleskog kao de fakto globalnog jezika.

• bazični engleski
• e-prajm
• evropski engleski
• globiš
• novogovor
• specijalni engleski
• uprošćeni engleski

Manuelno kodirani jezici

• britanski manuelni engleski
• američki manuelni engleski
• australazijski manuelni engleski

Mešanje jezika

Ovo je spisak portmanto termina koji se koriste da opišu određene lokalizovane varijetete engleskog, kao i druge lingvističke fenomene gde engleski igra neku ulogu. Iako slično nazvani, ovde pobrojani fenomeni se međusobno znatno razlikuju u pogledu građe. Dok su jedni pravi mešani jezici, drugi predstavljaju puko mešanje kodova (lingvistički fenomen gde je korišćenje tuđica ograničeno na pojedinačne iskaze). S druge strane, neki od njih su izvorni lokalni dijalekti engleskog kao maternjeg jezika, dok se neki odnose na izgovor engleskog kakav imaju govornici koji koriste engleski kao strani jezik. Nadalje, nekolicina ovih fenomena (poput grikliša i fingliša) predstavljaju ne govorne varijetete engleskog, već metode transliteracije.

• angliš (engleski sa naglaskom na reči germanskog porekla)
• arabiš (arapski i engleski, uglavnom romanizacija arapske abecede u ćaskanju na internetu)
• vojnički kreolski (vojnički dijalekt pun akronima i vulgarnosti)
• bengliš (bengalski i engleski)
• bisliš (bisajski i engleski na Filipinima)
• čingliš (kineski i engleski)
• čengliš (češki i engleski)
• dejngliš (danski i engleski)
• dangliš (holandski i engleski)
• engriš (japanski i engleski, naročito kada se odnosi na iskvareni engleski kakav Japanci koriste u imenovanju brendova)
• fingliš (finski i engleski)
• frangle (francuski i engleski)
• dengliš/pseudo-anglicizam (nemački i engleski)
• grikliš (grčki i engleski)
• hingliš (hindi engleski, odn. indijski i engleski)
• kongliš (južnokorejski i engleski)
• mangliš (malajski i engleski)
• maltengliš (malteški i engleski)
• pogliš (poljski i engleski)
• porgliš (portugalski i engleski)
• rungliš (ruski i engleski)
• šeng (mešavina svahilija i engleskog, koriste ga mladi u Najrobiju, u Keniji)
• serbiš/serbliš (srpski i engleski)
• sikuliš (sicilijanski italijanski i engleski)
• singliš (singapurski engleski, mešavina više pidžinskih jezika)
• spengliš (španski i engleski)
• svengliš (švedski i engleski)
• tagliš (tagalog i engleski)
• tangliš (tamilski i engleski)
• tengliš (telugu i engleski)
• tingliš/tajliš (tajlandski i engleski)
• viniš (vijetnamsi i engleski)
• vengliš (veški i engleski)
• ješiviš (ješiva engleski, odnosno amalgam jidiša i engleskog ili hebrejskog i engleskog)

Literatura

• Wells, JC (1983). Accents of English. Cambridge University Press. str. 351. 
• Crystal, David (2003). The Cambridge Encyclopedia of the English Language. Cambridge University Press. 
• Wakelin, Martyn Francis (2008). Discovering English Dialects. Oxford: Shire Publications. str. 4. ISBN 978-0-7478-0176-4.