Srboljub Živanović

Srboljub Živanović
Datum rođenja	(1933-12-21)21. decembar 1933.
Mesto rođenja	Sarajevo, Kraljevina Jugoslavija
Datum smrti	1. januar 2024.(2024-01-01) (90 god.)
Mesto smrti	London, Ujedinjeno Kraljevstvo

Srboljub Živanović (Sarajevo, 21. decembar 1933 — London, 1. januar 2024) bio je srpski antropolog, paleopatolog, direktor Evropskog instituta za izučavanje istorije drevnih Slovena (European Institute of Early Slavonic Studies) u Londonu, predsednik Međunarodne komisije za utvrđivanje istine o Jasenovcu, predsednik Fonda za istraživanje genocida, i član Slovenske akademije nauka i umjetnosti.

Biografija

Rođen je u Sarajevu u Kraljevini Jugoslaviji pred Drugi svjetski rat.

Otac mu je bio željeznički činovnik na Željeznicama Kraljevine Jugoslavije, a iz Sarajeva su zajedno pobjegli zbog zločina nad Srbima 1941. godine. Iz Sarajeva 1941. odlaze za Višegrad, zatim Lajkovac, a nakon toga u Valjevo, gdje je Srboljub završio drugi razred osnovne škole. Tokom Drugog svjetskog rata nakon Valjeva se seli za Beograd, gdje je kao djete gledao izvlačenje srpskih leševa na ušću Save u Dunav, gdje su ispod tvrđave Kalemegdan na lokaciji kod kule Nebojša nalazi masovna grobnica u kojoj su sahranjeni leševi Srba koje je donosila rijeka Sava sa teritorije Nezavisne Države Hrvatske.

Antropologijom je počeo da se bavi 1954. tokom studija medicine, nakon čega 1959. postaje asistent prof. Branka Šljivića na Anatomskom institutu Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, a nakon toga prelazi na novoosnovani Medicinski fakultet Univerziteta u Novom Sadu.

Jugoslovenska Komisija sudskih antropologa za Jasenovac

Bio je član jugoslovenske Komisije sudskih antropologa koja je 1964. vršila iskopavanje masovnih grobnica u ustaškom logoru smrti Jasenovac. Pošto se 1964. godine jako malo javno govorilo o stradanju u ustaškom logoru smrti Jasenovac, članovi Komisije su se međusobno dogovorili da svako vodi svoj dnevnik, koji su svi članovi Komisije potpisali. Jugoslovenske vlasti nisu nikada javno objavile izvještaje Komisije. Komisija je vršila iskopavanja masovnih grobnica na prostoru jasenovačkog logora Donja Gradina, a jugoslovenske vlasti su zabranile članovima Komisije da imaju bilo kakav kontakt sa javnošću. Novinarima i fotografima je bio zabranjen pristup. Komisija je vršila iskopavanja velikih šančeva, i specijalnih bušilica koje su korištene za lociranje masovnih grobnica, jer su sva obilježja na području logora smrti neposredno nakon rata po odluci jugoslovenskih vlasti prekopana buldožerima i tenkovima, zajedno sa ostacima ustaškog logora smrti Jasenovac.

„ Znate, to je rađeno dvadeset godina po oslobođenu logora i zadah je bio grozan. U lobanjama su se nalazili ostaci mozga i oni su poslati na obradu u Zavod za sudsku medicinu u Ljubljanu. Još onda smo došli do zaključka da je blizu dvadeset odsto žrtava živo otišlo u grob, što su strašna saznanja. Od udarca u glavu moglo se umreti na licu mesta, ali ako je malj skrenuo i nije probio lobanju, stvorio veliko unutrašnje krvavljenje, to je moglo odmah da odnese život, a moglo je da traje i više nedelja pa da žrtva lagano umire. Oni koji su na taj način stradali nisu umirali nekoliko nedelja, već najviše nekoliko dana, jer su to bili teški udarci, a žrtve su bile bacane u jame tako da je i to ubrzavalo umiranje. ” — Srboljub Živanović

Komisija je na prostoru ustaškog logora smrti Donja Gradina vršila iskopavanja velikih raka, odnosno masovnih grobnica u kojima su masovno sahranjivane žrtve koje su dovođene direktno iz sela u kojima su ih ustaše uhvatile, i odmah ubijale kod prethodno iskopanih velikih raka. Prilikom iskopavanja je pronađen velikih broj ličnih predmeta, kao što su dječje flašice za mlijeko, zlatnici, krstići, što je ukazivalo da, u logoru smrti Donja Gradina, počinioci zločina nisu imali vremena ni da opljačkaju žrtve, kao i to da su masovna ubistva vršena toliko često da dželati nisu imali vremena za pljačku.

„ Jasenovačke žrtve su klane ili spreda, tako što im je presecan grkljan, pri čemu se ne povređuju veliki krvni sudovi pa čovek lagano umire krvareći nekada i danima. Ali ako se sa strane zaseče jedan od velikih krvnih sudova, velikih arterija, žrtva je momentalno mrtva. Bilo je i jednog i drugog načina klanja u Jasenovcu. ” — Srboljub Živanović

Komisija je na osnovu izvršenih ekshumacija masovnih grobnica izračunala približan broj ustaških žrtava, sa napomenom da se u broj žrtava u masovnim grobnicama ne ubrajaju žrtve koje se ubijane na topolama užasa, zatim žrtve čiji ostaci su spaljeni u Pičilijevoj peći, žrtve ubijene van logora, ili žrtve čiji su leševi bačeni u rijeku Savu. Komisija je u masovnim grobnicama na prostoru jasenovačkog logora Donja Gradina, na prostoru od dva kvadratna metra (površini jednog prosečnog groba), u prosjeku pronalazila dvadeset sedam leševa (27).

„ Na dva kvadratna metra, površini jednog prosečnog groba, bilo je sahranjeno u proseku dvadeset sedam ljudi, jedni preko drugih. Kada se istražuje jedna takva raka, pa kada u ruke uzmete polomljenu lobanju jednogodišnjeg deteta, to vas promeni zauvek. Kada god govorim o tome, pa i u ovom momentu, ja se potresem, a ja sam kao sudski antropolog svašta video i naviknut sam na svašta. Onda možete zamisliti kakav je to osećaj bio. Kada vidite cucle, kantice za mleko, flašice... ” — Srboljub Živanović

Prije ekshumacije žrtava sistema ustaških logora smrti Jasenovac, Srboljub Živanović je otišao u logor Aušvic, da bi se upoznao sa načinom istraživanja sprovedenim u tom logoru. Komisija je tada utvrdila da se u masovnim grobnicama nalazilo sedam stotina i trideset hiljada žrtava (730 000).

Odlazak iz Jugoslavije

Nakon završetka rada jugoslovenske Komisije sudskih antropologa za sistem ustaških logora smrti Jasenovac, jugoslovenske vlasti su odbile da objave izvještaje Komisije, a Srboljub Živanović nedugo potom napušta Jugoslaviju i odlazi u Afriku gdje se kao već iskusni antropolog priključuje međunarodnom timu antropologa. Nakon ekspedicije u Africi, Srboljub je pokušao da se vrati u Jugoslaviju, ali su mu vlasti to zabranile. Na poziv Londonskog univerziteta, 1968. odlazi u Ujedinjeno Kraljevstvo i priključuje se Medicinskom fakultetu Svetog Vartolomeja u Londonu. Godine 1982. u Londonu izdaje udžbenik u kojem objavljuje vlastiti metod za uzimanje uzoraka sa skeleta, koji je danas prihvaćen u čitavom svijetu. Redovni član Međunarodne slovenske akademije nauka i umetnosti postaje 1995. godine, te predsednik Britanskog i Irskog odjeljenja iste. Bio je vrlo blizak saradnik pokojnog Milana Bulajića.

„ Niko nema pravo da nekome oprašta u ime onih čija je ćutnja večna. ” — Srboljub Živanović

Nagrade

• Nagrada Rastko Petrović, za knjigu „Jasenovac“, koju dodjeljuje Matica iseljenika Srbije „za najbolje autentično djelo od nacionalnog značaja“ 2009. godine.

Bibliografija

• Živanović Srboljub: Hrvatski genocid protiv Srba,Jevreja i Roma, Pešić i sinovi, (2018)
• Živanović Srboljub: Borba za veru, Pešić i sinovi, (2015)
• Živanović Srboljub: Kromanjonci u Đerdapu
• Živanović Srboljub: Jasenovac, Srpska knjiga, (2009)
• Živanović Srboljub: Medicinska antropologija: pogledi i razmišljanja, Akademija Nova, Centar za istraživanje i proizvodnju ideja, Beograd, (1997)
• Živanović Srboljub: Bolesti drevnih ljudi: osnovi paleopatologije, Srpska književna zadruga, Beograd, (1984) (2000)
• Živanović Srboljub: Ancient Diseases: The Elements of Paleopathology, Methuen & Co. ltd, London (1982)
• Živanović Srboljub: Patologija: sa 1260 ilustracija i 7 slika u boji, Naučna knjiga, Beograd, (1975)
• Živanović Srboljub: Anatomija i fiziologija: za medicinske škole, Naučna knjiga, Beograd, (1965)
• Živanović Srboljub: Osnovi osteologije i antropometrije, Univerzitet u Beogradu, Beograd, (1964)

Spoljašnje veze

• Eparhija gornjokarlovačka: Prof. dr Srboljub Živanović: REAGOVANjE NA INTERVJU ĆERKE USTAŠKOG ZLOČINCA ANTE PAVELIĆA (jezik: srpski)
• Jasenovac: knjiga Jasenovac akademika Srboljuba Živanovića (jezik: srpski)
• Jasenovac: Intervju akademik Srboljub Živanović (jezik: srpski)
• Radio televizija Republike Srpske: U Jasenovcu stradalo više od 800. 000 ljudi 27.04.2009. (jezik: srpski)
• Članak iz Pravoslavlja 15. decembar 2006. godine: dr Srboljub Živanović - Govoriti u ime onih čija je ćutnja večna (jezik: srpski)
• Novinar.de: Srbija zaboravila logor smrti 14. maj 2009. (jezik: srpski)
• Pečat: Srboljub Živanović, Genocid nad Srbima još uvek traje 13.4.2010. (jezik: srpski)
• Vesti: Tadić ne sme da oprašta ustašama 19. 02. 2010. (jezik: srpski)
• RTV: Živanoviću nagrada za knjigu „Jasenovac“ 12. februar 2010. (jezik: srpski)
• Srpska dijaspora: Kratka biografija Srboljuba Živanovića (jezik: srpski)