Srpska garda
| Srpska garda | |
|---|---|
 | |
| Postojanje | 1991–1992. |
| Zemlja |  SFRJ SRJ |
| Tip | paravojna formacija |
| Vrsta | dobrovoljci |
| Jačina | oko 30.000 |
| Deo | paravojna formacija Srpskog pokreta obnove |
| Štab | Bor |
| Angažovanje | |
| Komandanti | |
| Komandant | Đorđe Božović Giška |
| Komandant 2 | Branislav Matić Beli |
Srpska garda je bila paravojna formacija Srpskog pokreta obnove (SPO),[1][2] formirana 4. juna 1991. pod komandom Đorđa Božovića Giške i Branislava Matića Belog. Pojedini izvori navode da je kroz njene redove prošlo oko 40.000 ljudi, mahom članova SPO, ali za to nema verodostojnih podataka i taj broj je najverovatnije preteran. Učestvovala je u ograničenom broju u ratnim sukobima u Hrvatskoj i BiH u drugoj polovini 1991. i početkom 1992. godine. Jedinica se raspala početkom 1992. godine nakon sukoba komandne strukture sa rukovodstvom SPO i kolektivne ostavke komande.
Nastanak[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Pre osnivanja Srpske garde, Đorđe Božović i Branislav Matić su bili blisko povezani sa SPO. Vuk Drašković je koristio usluge pripadnika beogradskog podzemlja kao svojih ličnih telohranitelja i oni su se u tvom svojstvu pojavili na demonstracijama 9. marta 1991. protiv Miloševića.[3]
Nakon eskalacije sukoba u Hrvatskoj u proleće 1991, Vuk Drašković je 4. juna 1991. predložio Božoviću i Matiću osnivanje „srpske vojske” koja će braniti srpsko stanovništvo.[4] Božović i Matić su to prihvatili i ponudili da finansiraju vojsku svojim sredstvima. Prvobitno je bilo predviđeno da se u jedinicu primaju samo stariji od 27 godina, ali je ova odluka ubrzo izmenjena, sa obrazloženjem da „svako ko je punoletan ima pravo da brani srpstvo”. Dobrovoljci su regrutovani uglavnom od članova i simpatizera SPO. Kandidati za članstvo su nakon psihološke procene i dokazivanja da nemaju kriminalnu prošlost upućivani u logore za obuku u blizini Beograda, kao i u logor Savača u blizini Borskog jezera.[5] Ovo je izazvalo dosta kontroverzi, jer je bilo opštepoznato da upravo njeni osnivači imaju bogatu kriminalnu prošlost.
Sukobi sa vlastima Srbije[uredi | uredi izvor]
Prema Zakonu o narodnoj odbrani, koji je Skupština Srbije usvojila 18. jula 1991, precizirano je da se državna vojska može dopunjavati dobrovoljcima, ali je i zacrtana zabrana formiranja posebnih snaga. Za one koji bi uprkos zabrani, ipak organizovali paravojsku, bila je predviđena kazna od 60 dana zatvora.
Na ovu zabranu Srpska garda je odgovorila saopštenjem:
| „ | Nikakvim zakonom koji je izglasao komunistički parlament ne može se suzbiti odlučnost srpske omladine da Srbija dobije srpsku vojsku koje će biti neideološka, izvanredno obučena i predvođena sposobnim komandantima.[traži se izvor] | ” |
Dana 4. avgusta 1991. ispred svoje kuće u Beogradu ubijen je jedna od osnivača Garde, Branislav Matić Beli. Ubice nikada nisu pronađene. Samo dan kasnije, usledio je neuspeli pokušaj hapšenja Đorđa Božovića Giške u beogradskom hotelu Slavija. MUP je nešto kasnije izdao saopštenje da je „u pitanju bila rutinska policijska akcija u borbi protiv kriminala”.
MUP Srbije je u više navrata sprečavao dobrovoljce Srpske garde da pređu Dunav kako bi otišli u Hrvatsku.
Ratna dejstva i raspad[uredi | uredi izvor]
Početkom septembra 1991. formacije Srpske garde prelaze u Hrvatsku i smesta se uključuju u ratna dejstva. U jednom od prvih sukoba u blizini Gospića 15. septembra 1991. gine Đorđe Božović Giška,[5] a komandu nad jedinicom preuzima njegov zamenik Branislav Lainović Dugi,[6] koji veoma brzo dolazi u sukob sa Vukom Draškovićem i zajedno sa svojim štabom napušta jedinicu u decembru iste godine. Formacija je nakon borbi u Hrvatskoj 1991. učestvovala i u sukobima u istočnoj Bosni i Hercegovini početkom 1992. Nedugo nakon toga jedinica se osula, a njeni članovi su se vratili u Srbiju ili su prešli u druge paravojne formacije. Jedinica je ostala upamćena uglavnom po korektnom ponašanju i dobroj disciplini, i za nju se ne vezuju pljačke i zločini.[7]
Vuk Drašković je u govoru na sahrani Đorđa Božovića Giške, Srpsku gardu opisao kao „vojsku duše devojačke, ponašanja svešteničkoga, a srca Obilića”.[8]
Česta zabluda[uredi | uredi izvor]
Iako je često mešaju sa Srpskom dobrovoljačkom gardom Željka Ražnatovića Arkana, „Srpska garda” SPO-a sa njom nije imala nikakve veze.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ KURIR Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. avgust 2011), Pristupljeno 1. 4. 2013.
- ^ Serbia’S Inadequate Opposition, Pristupljeno 1. 4. 2013.
- ^ Thomas 1999, str. 101.
- ^ Thomas & Mikulan 2006, str. 43.
- ^ a b www.glas-javnosti.co.yu, Pristupljeno 1. 4. 2013.
- ^ Kriminal: smrt Branka Lainovica Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. jul 2020), Pristupljeno 1. 4. 2013.
- ^ [„Kriminal: smrt Branka Lainovica[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 18. 07. 2020. g. Pristupljeno 04. 12. 2010. Sukob URL—vikiveza (pomoć) Kriminal: smrt Branka Lainovica]
- ^ "Republika" broj 145 - Društvo mrtvih ratnika, Pristupljeno 1. 4. 2013.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Thomas, Robert (1999). Serbia Under Milošević: Politics in the 1990s. C. Hurst & Co. Publishers. str. 101—. ISBN 978-1-85065-367-7.
- Thomas, Nigel; Mikulan, Krunoslav (2006). The Yugoslav Wars: Slovenia & Croatia 1991-95. Osprey Publishing. str. 43—. ISBN 978-1-84176-963-9.[mrtva veza]
