Srpskoslovenski jezik

Ne poistovećivati sa Slavenosrpskim jezikom.

Srpskoslovenski je naziv za srpsku redakciju staroslovenskog jezika koja je predstavljala prvu normu srpskog književnog jezika koja se koristila do ulaska ruskoslovenskog u upotrebu u XVIII veku. Ranije je smatrano da se ova norma razvila na prostoru srpskog pomorja u Zeti i Zahumlju, na prostoru sa koga potiču najstariji danas sačuvani spomenici stvarani ovom redakcijom, ali se danas, na osnovu nekih jezičkih pojava, smatra da se ona razvila mnogo istočnije, bliže prvim centrima slovenske pismenosti na Balkanskom poluostrvu, Ohridu i Preslavu. Kao prostor njenog nastanka, uzima se predeo oko današnje granice Srbije i Makedonije, severno od linije Kratovo—Skoplje—Tetovo. Imao je tri ustaljena pravopisa:

• zetsko-humski, koji je bio najstariji i korišćen je u Srbiji (do početka XIII veka) i Bosni (do njene propasti, sredinom XV veka)
• raški, koji je nasledio staroslovenski u Raškoj i bio u upotrebi do prvih decenija XV veka
• resavski, koji je nastao u XV veku

Najstariji sačuvani pisani spomenici, sa kraja XII veka, svedoče o tome da je proces formiranja srpske redakcije već bio završen. Pored srpskoslovenskog, u upotrebi je tokom ovog perioda bio i narodni jezik (stručno nazvan starosrpski jezik), koji se mahom javlja u pismima i pravnim dokumentima, a ponekad i u književnim delima. Najstariji sačuvani spomenik pisan narodnim jezikom je povelja bana Kulina (1180—1204) upućeno Dubrovčanima, iz 1189. godine. Pozajmljenice iz ovog jezika nazivaju se crkvenoslovenizmi.

Najstariji sačuvani spomenici

Najstariji spomenici staroslovenskog jezika sa srpskim crtama, pisani glagoljicom:

• Marijinsko jevanđelje (X—XI vek)
• Graškovićev odlomak (XI vek)
• Mihanovićev odlomak

Najstariji spomenici staroslovenskog jezika sa srpskim crtama, pisani ćirilicom:

• Temnićki natpis (X—XI vek)
• Humska ploča (X—XI vek)
• Ploča sudije Gradiše (XII vek)
• Natpis na ploči u Policama kraj Trebinja (druga polovina XII veka)

Najstarije sačuvane knjige srpske redakcije staroslovenskog jezika:

• Miroslavljevo jevanđelje (oko 1185)
• Vukanovo jevanđelje (1197—1199)
• Parimejnici iz prve polovine XIII veka (Beogradski, Hilandarski i Petrovgradski)
• Bratkov minej (1234—1243)
• Trebnik (kraj XIII veka)
• Zbornik popa Dragolja (početak XIV veka)

Galerija

• 
  Stranica Marijinskog jevanđelja, najstarijeg sačuvanog rukopisa na staroslovenskom jeziku u kome se javljaju srpske crte]]
• 
  Temnićki natpis
• 
  Miroslavljevo jevanđelje
• 
  Srpska crkvena knjiga iz 18. veka na srpskoslovenskom jeziku. Nalazi se u Udruženju „Adligat" u Beogradu.

Vidi još

• Staroslovenski jezik
• Slavenosrpski jezik
• Srpski jezik
• Razvoj jezika kod Srba od 9. do 19. veka

Literatura

• Deretić, Jovan (2007). Istorija srpske književnosti (četvrto izd.). Beograd. ISBN 978-86-86003-45-4. COBISS.SR 145795852. 

• Grković-Mejdžor, Jasmina (2011). „O formiranju srpske redakcije staroslovenskog jezika”. Đurđevi stupovi i Budimljanska eparhija: Zbornik radova. Berane: Episkopija budimljansko-nikšićka. str. 43—51. ISBN 978-86-86563-95-8. ISBN 978-86-519-1420-4 COBISS.SR 188187660. 

Spoljašnje veze

• Ranković, Zoran (2010). Srpskoslovenski jezik — priručnik za studente. Beograd: Pravoslavni bogoslovski fakultet. 

• Milanović, Aleksandar (2004). „Srpskoslovenski jezik — suštastveno (vaspostavljanje i opšti saveti)”. Guskova. Arhivirano iz originala 7. 3. 2009. g. 

• Zirojević, Olga (14. 5. 2011). „Pravo blago u biblioteci”. Politika. Arhivirano iz originala 8. 1. 2023. g.