Srpsko-vizantijski stil (moderni)

Pod modernim srpsko-vizantijski stilom, neovizantijskim ili srpskim nacionalnim stilom je stil u srpskoj arhitekturi sa kraja 19. i početka 20. veka, koji je nastao po uzoru na srednjovekovnu srpsko-vizantijsku školu. Stil je bio deo međunarodnog pokreta u arhitekturi, poznatog kao neovizantijski stil.

Vremenski i prostorni obuhvat[uredi | uredi izvor]

Savremeni srpsko-vizantijski stil je bio prisutan u srpskom graditeljstvu od 1870-ih godina 19. veka 19. do sredine 20. veka, a vezan je za istočni deo nekadašnje Kraljevine Jugoslavije, posebno za Središnju Srbiju. Primeri u zapadnom delu Kraljevine Jugoslavije su ređi i mahom su vezani pojedinačne primere crkvenog graditeljstva Srpske pravoslavne crkve. Pored toga, postoje i primeri vezani za Srbe u rasejanju, poput crkve Svetog Spiridona u Trstu. Do preciznijeg formiranja srpsko-vizantijskog stila dolazi posle terenskog istraživanja srpskih srednjovekovnih manastira koje su sproveli Mihailo Valtrović i Dragutin Milutinović.

Odlike[uredi | uredi izvor]

Stil odlikuju oblici i ukrasi potekli iz srpsko-vizantijske graditeljske baštine. Ovakav arhitektonski pristup nije strogo vezan za crkvene građevine; Zapravo, postoji i manji broj primera profane arhitekture građene u srpsko-vizantijskom stilu. Takođe je tesno povezan sa uticajima secesije.

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Srpsko-vizantijskom stilu prethodio je Romantizam, koji je bio preovlađujući u Evropi tokom prve polovine 19. veka, a u srpskim zemljama se javio sredinom veka i bio živ do njegovih poslednjih decenija. Početak formiranja nacionalnog stila može se sagledati i kao „otpor“ novopridošlim uticajima „zapadnih stilova“ (klasicizma, neobaroka) u tadašnjoj Kneževini Srbiji.

Prvi primeri traganja za nacionalnim stilom bili su „prelazni“;. Kod njih se uočava spoj „zapadnih stilova“ sa elementima vizantijske arhitekture. Tipična primer je crkva Svetog Đorđa u Smederevu, gde se na podužnoj osnovi (odlika Zapada) javlja 5 kupola u obliku tzv. „grčkog krsta“. Posle ovog razdoblja pod uticajem bečkih đaka javlja se prvo hanzenatika kao eklektični spoj neovizantijskog, neoromaničkog i drugih istorijskih stilova.

Drugo razdoblje vezano je za širenje i jačanje Kraljevine Srbije (1882–1914). U tom periodu srpsko-vizantijski stil se „utvrđuje“. Gradi se niz crkava, ređe drugih vidova građevina. Primeri izvan područja Kraljevine Srbije su retki.

Treće i poslednje razdoblje vezano je za vreme između dva svetska rata, kada dolazi do naglog širenja stila. Stil se javlja širom cele Kraljevine SHS, kasnije Jugoslavije, mada je njegova prisutnost bila mnogo jače izražena u istočnom, „srpskom“ delu delu kraljevine. Primeri koji se javljaju su podjednako i crkvene i svetovne građevine (upravna zdanja, školske ustanove, sokolski domovi, stambene zgrade i kuće i dr.).

Drugi svetski rat bio je prekretnica; Posle rata svi vidovi istoricizma u srpskoj arhitekturi se odbacuju, pa tako i Srpsko-vizantijski stil.

Arhitekte[uredi | uredi izvor]

Najznačajniji arhitekti ovog stila su (po vremenu stvaranja):

Dela[uredi | uredi izvor]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Hram Svetog Marka u Beogradu, Braća Krstić
Hram Svetog Save u Beogradu, Aleksandar Deroko i Bogdan Nestorović
Dom Vukove zadužbine u Beogradu (nekada ministarstvo prosvete), Branko Tanazević
Crkva u Šilopaju, Dragutin Maslać (1936-1939)
Kuća Živojina Babića, Jovan Novaković
Stari DIF u Beogradu, Momir Korunović (1929-1936)
Spomen crkva u Lazarevcu

Literatura[uredi | uredi izvor]

Aleksandar Kadijević, Jedan vek traženja nacionalnog stila u srpskoj arhitekturi. Sredina XIX – sredina XX veka. . Београд. 1997. ISBN 978-86-395-0339-0.