Stepanakert

Hankendi
Stepanakert
azer. *Xankəndi*
jerm. Ստեփանակերտ
Hankendi Stepanakert; azer. Xankəndi jerm. Ստեփանակերտ
	Hankendi / Stepanakert
Administrativni podaci
Država	Azerbejdžan
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2021.	~75.000
— gustina	810 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate	39° 49′ 03″ S; 46° 45′ 11″ I / 39.81747° S; 46.75296° I
Aps. visina	813 m
Površina	29,12 km2
	Hankendi Stepanakert Hankendi Stepanakert na karti Azerbejdžana
Veb-sajt
	stepanakert.am

Stepanakert (jerm. Ստեփանակերտ) ili Hankendi (azer. Xankəndi) je grad na području Nagorno-Karabaha u Azerbejdžanu. Do 2023. godine bio je pod defakto kontrolom i glavni grad samoproglašene Republike Arcah (ranije Nagornokarabaška Republika). Grad je od 1992. do 2023. bio naseljen gotovo samo Jermenima. Azeri su proterani tokom Prvog rata za Nagorno-Karabah. Jermeni su napustili grad nakon azerbajdžanske operacije i pada Arcaha u septembru 2023. godine.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Srednjovekovni jermenski izvori svedoče o naselju zvanom Vararakn (jerm. Վարարակն).^[1] Godine 1847. ruske vlasti su selo zvanično preimenovale iz Vararakn u Hankendi (Hanovo selo),^[2] međutim, Vararakn je ostao lokalni jermenski naziv za grad do 1923. godine^[3] kada su tadašnje komunističke vlasti promenile ime u Stepanakert u čast jermenskom komunisti iz Bakua – Stepana Šaumjana.^[4]

Tokom Sovjetskog Saveza, grad je bio deo Nagornokarabaške Autonomne Oblasti Azerbejdžanske SSR. Stepanakert je služio kao glavno ekonomsko središte Nagorno-Karabaha, a do sredine 1980-ih u gradu je radilo devetnaest fabrika, uključujući fabriku električne energije i asfalta. Do kraja sovjetske ere, Stepanakert je imao poljoprivrednu tehničku školu, pedagoški institut, medicinsku i muzičku školu, lokalni istorijski muzej i dramsko pozorište.^[5]^[6]

Kada je 1991. godine Azerbejdžan proglasio nezavisnost od Sovjetskog Saveza, gradu je vraćen stari naziv u sklopu kampanje azerifikacije i odbacivanja komunističkih imena. Ubrzo su Jermeni iz Nagorno-Karabaha proglasili nezavisnu Nagornokarabašku Republiku (kasnije Republika Arcah) i izbio je prvi rat za Nagorno-Karabah u kojem su prevladali Jermeni koji su gradu vratili ime iz perioda Sovjetskog Saveza jer nisu želeli da prihvate azerski naziv. Tokom rata, grad je žestoko bombardovan od strane azerbejdžanske vojske, a Azeri su proterani.

Grad je ponovo bio pod intenzivnim bombardovanjem tokom Drugog rata za Nagorno-Karabah 2020. godine. Azerbejdžanska vojska je neprekidno gađala stambena područja kasetnom municijom tokom celog rata, počevši od prvog dana borbi, a stanovnici su pozivani da koriste gradska skloništa za bombe.

Azerbejdžan je 19. godine septembra 2023. pokrenuo novu ofanzivu u regionu, koja se završila prekidom vatre i dovela do masovnog egzodusa Jermena nekoliko dana kasnije. Do 29. septembra 2023, policija Ministarstva unutrašnjih poslova Arcaha ostavila je svo svoje oružje u Stepanakertu i potpuno napustila region. Vozila azerbejdžanske policije počela su da patroliraju gradom 29. septembra, te je grad ponovo došao pod azerbajdžansku kontrolu.