Stefan Štiljanović
| Stefan Štiljanović | |
|---|---|
 Ikona Stefana Štiljanovića, rad Stanoja Popovića 1740. | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | u 15. veku |
| Mesto rođenja | Paštrovići, Zeta |
| Datum smrti | 1543. |
| Mesto smrti | Šikloš, Baranja |
| Dinastija | Paštrovići |
| Srpski knez | |
| Period | u 16. veku |
| Prethodnik | Pavle Bakić |
Sv. Stefan Štiljanović (1498 — 1543), (U pismima se potpisivao kao Škiljanović.[1] Poslednji je knez paštrovski, kaštelan Vrhovačkog grada kod Požege,[2] dobrotvor i srpski svetitelj.
Životopis[uredi | uredi izvor]
_-_Sv._Stefan_%C5%A0tiljanovi%C4%87,_1753.jpg)
Svoje poreklo vodi iz Primorja, iz Paštrovića. Simeon Piščević ga u svojoj Istoriji srpskog naroda navodi kao Škriljanović.[3] Žena mu je bila Jelena Bogdanović.[4]
Sve imanje je ostavio narodu svojem i otišao u Srem 1498. godine zbog sukoba sa Mlečanima. U Sremu stolovao je u gradu Moroviću. Narodna tradicija prikazuje despota Stefana Štiljanovića kao najuzornijeg hrišćanskog vladara i za njega vezuje mnogobrojna plemenita dela, kao i junačku borbu protiv Turaka. Prilikom borbe za ugarski presto između kralja Ferdinanda i vojvode Jovana Zapolje našao se na strani Ferdinandovoj. Učestvovao je u građanskom ratu od Mohačke bitke 1526. do 1541. godine, kada su Turci zauzeli Budim. Od Ferdinanda je bio dobio imanja u virovitičkoj županiji (1527),[5] kao i grad Valpovo gde je vladao.
Poslednji podatak o Stefanu Štiljanoviću potiče iz 1540. godine, kada je bio prefekt utvrđenog grada Valpova, nakon čega mu se izgubio svaki trag. Pretpostavlja se da se, nakon što je grad pao pod Turke, povukao u Šikloš, gde je i okončao svoj život.[5]
Smatra se da je umro, najverovatnije, oko 1543. godine. Prema predanju i zapisu u „Povesnom slovu”, najpre je sahranjen na obližnjem brdu Đuntir.[5] Već 1545. godine njegove mošti nalazile su se u manastiru Šišatovcu u Sremu. U doba turske vladavine Sremom mošti imale su nesumnjivo velik značaj i verovalo se da imaju posebnu isceliteljsku snagu.[6] Od SPC uvršten je u red svetitelja. U jesen, 17. oktobra svake godine se pominje i slavi njegovo ime.
Njegove mošti počivaju u riznici Saborne crkve u Beogradu od aprila 1942. godine, kada su prenesene iz manastira Šišatovac.[7]
U manastiru Šišaštovac je postojao je kult sv. Stefana Štiljanovića.[8] U Panagiriku manastira Šišatovac iz 1545. godine postoji jedan kratak zapis koji kaže: „Ova sveta i božanstvena knjiga koja se zove Panagirik, manastira Šišatovca hrama Rođenja Presvete Bogorodice, gde netljene mošti počivaju svetog i pravednog i divnog Stefana Štiljanovića, srpskog despota“.
Najupečatljivije predanje o Stefanu Štiljanoviću zabeleženo je u pripoveci Skočidjevojka — Pripovijest paštrovska izmakom petnaestog vijeka, koju je zabeležio paštrovski političar i književnik Stjepan Mitrov Ljubiša u „Pripovijestima crnogorskim i primorskim”[9]:
Stefan se rodio i živeo u Bečićima, na samoj obali naspram ostrva Sv. Nikole. Bio je knez i najbogatiji među Paštrovićima. Rano je ostao udovac. Pomogao je manastire i sagradio manastir Praskvicu i crkvu Sv. Nikole kod Bečića. Odlučivši da se odseli oprostio se od ratačkog igumana Serafima, poverivši mu svoju oporuku i želju da svo imanje podeli manastiru Praskvici i Sv. Nikoli u Paštrovićima. Zatim se na skupštini oprostio od naroda i otišao u Hercegovinu, Hrvatsku, pa u Srem. Posle njega Paštrovići više nisu birali kneza, čuvajući uspomenu na Stefana Štiljanovića.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Seletković, Petar (2022). Scrinia Slavonica 22, Stefan Štiljanović – od kaštelana do despota i sveca. Slavonski Brod: Hrvatski institut za povijest.
- ^ Seletković, Petar (2022). Scrinia Slavonica 22, Stefan Štiljanović – od kaštelana do despota i sveca. Slavonski Brod: Hrvatski institut za povijest. str. 21.
- ^ Piščević 2018, str. 244.
- ^ Seletković, Petar (2022). Scrinia Slavonica 22, Stefan Štiljanović – od kaštelana do despota i sveca. Slavonski Brod: Hrvatski institut za povijest. str. 25.
- ^ a b v Polovina 2013, str. 349.
- ^ Polovina 2013, str. 350.
- ^ Stojanović 2012, str. 77.
- ^ Seletković, Petar (2022). Scrinia Slavonica 22, Stefan Štiljanović – od kaštelana do despota i sveca. Slavonski Brod: Hrvatski institut za povijest. str. 14.
- ^ Zarić 1985, str. 71.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Stojanović, Aleksandar (2012). „Radoslav Grujić o prenosu moštiju srpskih svetitelja aprila 1942. godine iz NDH U okupiranu Srbiju” (PDF). Tokovi istorije: Časopis Instituta za noviju istoriju Srbije (1): 69—86.
- Zarić, Radojka (1985). „Lik Stefana Štiljanovića u srpskoj umetnosti XVII — XIX veka” (PDF). Saopštenje. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture. XVII.
- Polovina, Nataša (2013). Dalić, Jovan, ur. „Akatist Svetom apostolu i prvomučeniku Stefanu zografa Longina (tekst i komentari)”. 61. Novi Sad: Matica srpska. ISSN 0543-1220. Pristupljeno 17. 12. 2016.[mrtva veza]
- Piščević, Simeon (2018). Istorija srpskog naroda. Novi Sad i Šid: Akademska knjiga i Narodna knjižnica Simeon Piščević Šid. ISBN 978-86-6263-214-2.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Žitije Stefana Štiljanovića
- Žitije Svetog i pravednog kneza Stefana (Štiljanovića) (SPC) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. septembar 2015)
