Togo

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Togoleška Republika
République togolaise  (francuski)
Krilatica: Рад, слобода, отаџбина
(franc. Travail, Liberté, Patrie)[1]
Položaj Togoa
Glavni gradLome
Službeni jezikfrancuski
Vladavina
PredsednikFor Nasingbe
Predsednik VladeKomi Selom Klasu
Oblik državeUnitarna jednopartijska predsednička republika
Istorija
NezavisnostOd Francuske
27. aprila 1960.
Geografija
Površina‍
 — ukupno56.785 km2 (123)
 — voda (%)4.2
Stanovništvo‍
 — 2017.[2]7.965.055 (99)
 — gustina140,27 st./km2
Ekonomija
ValutaCFA franak
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC UTC
Internet domen‍.tg‍
Pozivni broj+228

Togo (franc. Togo), ili zvanično Togoleška Republika (franc. République Togolaise), država je u zapadnoj Africi.[3] Na jugu izlazi 56 km dugom obalom na Gvinejski zaliv, deo Atlantskog okeana, a graniči na zapadu sa Ganom, na severu sa Burkinom Faso i na istoku sa Beninom.[4] Jedna je od najnerazvijenijih zemalja i prostire se na jug do Gvinejskog zaliva, gde se nalazi njen glavni grad Lome.[4] To je mala tropska zemlja, koja pokriva 56.785 square kilometres (22.000 square miles) i ima populaciju od približno 8 miliona,[5] i širinu manju od 115 km (71 mi) između Gane i njenog istočnog suseda Benina.[6]

Različite grupe ljudi naselile su granice današnjeg Togoa između 11. i 16. veka. Između 16. i 18. veka, priobalni region je prvenstveno služio kao evropska ispostava za trgovinu robljem, čime je Togo i okolni region dobili naziv „Obala robova“. Godine 1884, Nemačka je proglasila region koji uključuje protektorat pod nazivom Togoland. Posle Prvog svetskog rata, vlast nad Togom je preneta na Francusku. Togo je stekao nezavisnost od Francuske 1960. godine.[2][7] Godine 1967, Gnasingbe Ejadema je predvodio uspešan vojni udar, nakon čega je postao predsednik antikomunističke, jednopartijske države. Godine 1993, Ejadema se suočio sa višestranačkim izborima poremećenim nepravilnostima i tri puta je osvojio predsedničku funkciju. U vreme svoje smrti, Ejadema je bio „lider sa najdužim stažom u modernoj afričkoj istoriji“, pošto je bio predsednik 38 godina.[8] Njegov sin For Gnasingbe je 2005. godine izabran za predsednika.

Togo je tropska, subsaharska država[4] čija ekonomija uglavnom zavisi od poljoprivrede.[7] Službeni jezik je francuski,[7] ali se govore i drugi jezici, posebno oni iz porodice Gbe. Udeo od 47,8% stanovništva se pridržava hrišćanstva, što ga čini najzastupljenijom religijom u zemlji.[9] Togo je član Ujedinjenih nacija, Afričke unije, Organizacije islamske saradnje, Južnoatlantske zone mira i saradnje, Frankofonije, Komonvelta i Ekonomske zajednice zapadnoafričkih država.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Geografija Togoa

Togo sadrži tri kopnena ekoregiona: šume istočne Gvineje, mozaik gvinejske šume i savane i zapadnosudanske savane.[10] Obalu Togoa karakterišu močvare i mangrove. Zemlja je imala srednju ocenu indeksa integriteta šumskog pejzaža 2019. od 5,88/10, što je svrstava na 92. mesto u svetu od 172 zemlje.[11]

Položaj[uredi | uredi izvor]

Države sa kojima se Togo graniči su: Burkina Faso, Gana i Benin. Površina države iznosi 56.785 km².

Geologija i reljef[uredi | uredi izvor]

Zemlja se prostire u smeru sever-jug u dužini od oko 550 km, sa širinom od 40 do 130 km. Zbog izduženog oblika Togo zahvata više geografskih zona koje se nastavljaju iz susednih zemalja: na krajnjem jugu nalazi se obalna nizija sa plitkim lagunama, na severu i jugu reljef je ravan ili valovit (severnu ravnicu pokriva savana), dok se u središtu i na krajnjem severozapadu teren izdiže (najviša tačka Agoj, 986 m)

Vode[uredi | uredi izvor]

Vode zauzimaju oko 4,2% površine. Najveće jezero je Togoleško jezero. Najduža reka je Mono (467 km).

Flora i fauna[uredi | uredi izvor]

Klima[uredi | uredi izvor]

Karta Togoa

Istorija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Istorija Togoa

O istoriji Toga pre dodira sa Evropljanima malo je poznato. U 18. veku obalu današnjeg Toga kontrolisala je Danska, ali krajem 19. veka u velikom talasu evropske kolonizacije ovo područje je zauzela Nemačka. Nemački Togo uključivao je i istočni deo današnje Gane. Nakon Prvog svetskog rata koloniju su podelile Ujedinjeno Kraljevstvo kojoj je pripao zapadni deo i Francuska koja je dobila istok sa većinom putne infrastrukture koju su izgradili Nemci.

Kad su se 1950-ih afričke zemlje počele pripremati za dekolonizaciju, postavilo se pitanje sudbine podeljenog Toga. Britanski Togo se na plebiscitu 1956. izjasnio za priključenje britanskoj Zlatnoj obali i dve kolonije su stvorile nezavisnu Ganu. U francuskom delu je 1960. proglašen samostalni Togo. Godine 1963. u državnom udaru je svrgnut i ubijen prvi predsednik Sulvanus Olimpio, a 1967. u novom udaru je na vlast došao načelnik glavnog stožera oružanih snaga, potpukovnik (kasnije general) Etijen Ejadema.

Ejadema se kombinacijom klijentelizma i represije održao na vlasti sve do smrti u februaru 2005. po čemu je rekorder među afričkim vođama. Godine 1974. proveo je afrikanizaciju svih ličnih imena u zemlji, promenivši sopstveno u Gnasingbe. Tokom 1970-ih stanje togoanske privrede se poboljšalo zahvaljujući prihodima od fosfata, ali kad su početkom 80-ih cene fosfata na svetskom tržištu pale Togo je zahvatila duboka ekonomska kriza. Ejadema je uspeo preživeti talas demokratizacije u Africi 1990-ih i pobediti na izborima tri puta koje su međunarodni posmatrači raznoliko ocenili. Na mestu predsednika nasledio ga je sin Faure Gnasingbe.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Demografija Togoa
Demografija Togoa

Stanovništvo Togoa sastoji se od oko 20 etničkih grupa. Dve najveće su narod Iv koji živi na jugu i Kabje sa severa.[2] Ova dva naroda su u nedavnoj togoanskog istoriji često bila politički sukobljena (dugogodišnji predsednik Ejadema pripadao je narodu Kabje i mnogi su ga optuživali za favorizovanje severnog dela zemlje). Jezici Evea i Kabjea služe i za međusobno sporazumevanje manjih grupa. Francuski je jezik uprave i višeg obrazovanja.

Verski, više od polovine stanovnika pripada domaćim religijama. Hrišćana je nešto manje od 30%, a muslimana oko 20%.

Administrativna podela[uredi | uredi izvor]

Privreda[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Privreda Togoa
Ambasada Togoa u Vašingtonu

Togoanska privreda temelji se na komercijalnoj i nekomercijalnoj poljoprivredi, rudarstvu i trgovini. Najvažnije izvozne kulture su pamuk, kafa i kakao. Izvoze se i fosfati.

BDP je za 2004. procenjen na 1.600 USD po stanovniku (mereno po PPP-u).

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Constitution of Togo”. 2002. Arhivirano iz originala 14. 02. 2012. g. Pristupljeno 20. 11. 2011. 
  2. ^ a b v „Togo”. CIA World Factbook. Central Intelligence Agency. Arhivirano iz originala 31. 08. 2020. g. Pristupljeno 26. 10. 2017. 
  3. ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 11. 04. 2014. 
  4. ^ a b v „Republic of Togo”. Islamic Development Bank (na jeziku: engleski). Pristupljeno 26. 1. 2021. 
  5. ^ „Togo country profile”. BBC News. 24. 2. 2020. Pristupljeno 27. 1. 2021. 
  6. ^ „World Population Prospects: The 2017 Revision”. ESA.UN.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Pristupljeno 10. 9. 2017. 
  7. ^ a b v „Togo (Partner) – International Cultural Youth Exchange”. International cultural youth exchange. Pristupljeno 27. 1. 2021. 
  8. ^ "Obituary: Gnassingbe Eyadema". (5 February 2005). BBC News. Retrieved 22 May 2007.
  9. ^ „Togo”, The World Factbook (na jeziku: engleski), Central Intelligence Agency, 2023-01-11, Pristupljeno 2023-01-13 
  10. ^ Dinerstein, Eric; et al. (2017). „An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm”. BioScience. 67 (6): 534—545. ISSN 0006-3568. PMC 5451287 Слободан приступ. PMID 28608869. doi:10.1093/biosci/bix014 Слободан приступ. 
  11. ^ Grantham, H. S.; et al. (2020). „Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity - Supplementary Material”. Nature Communications. 11 (1): 5978. Bibcode:2020NatCo..11.5978G. ISSN 2041-1723. doi:10.1038/s41467-020-19493-3 Слободан приступ. 

Литература[uredi | uredi izvor]

  • Bullock, A L C, Germany's Colonial Demands (Oxford University Press, 1939).
  • Gründer, Horst, Geschichte der deutschen Kolonien, 3. Aufl. (Paderborn, 1995).
  • Mwakikagile, Godfrey, Military Coups in West Africa Since The Sixties (Nova Science Publishers, Inc., 2001).
  • Packer, George, The Village of Waiting (Farrar, Straus and Giroux, 1988).
  • Piot, Charles, Nostalgia for the Future: West Africa After the Cold War (University of Chicago Press, 2010).
  • Schnee, Dr. Heinrich, German Colonization, Past and Future – the Truth about the German Colonies (George Allen & Unwin, 1926).
  • Sebald, Peter, Togo 1884 bis 1914. Eine Geschichte der deutschen "Musterkolonie" auf der Grundlage amtlicher Quellen (Berlin, 1987).
  • Seely, Jennifer, The Legacies of Transition Governments in Africa: The Cases of Benin and Togo (Palgrave Macmillan, 2009).
  • Zurstrassen, Bettina, "Ein Stück deutscher Erde schaffen". Koloniale Beamte in Togo 1884–1914 (Frankfurt/M., Campus, 2008) (Campus Forschung, 931).
  • „Togo”. The World Factbook (2024 izd.). Central Intelligence Agency. Pristupljeno 22. 6. 2023. 
  • „World Economic Outlook Database, October 2022”. IMF.org. International Monetary Fund. oktobar 2022. Pristupljeno 11. 10. 2022. 
  • „Gini Index”. World Bank. Pristupljeno 16. 7. 2021. 
  • „Human Development Report 2021/2022” (PDF) (na jeziku: engleski). United Nations Development Programme. 8. 9. 2022. Pristupljeno 23. 1. 2023. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Того&oldid=27736077”