Franjo Tuđman

Ova stranica je zaključana od daljih izmena anonimnih korisnika i novajlija zbog sumnjivog doprinosa istih, koji treba da se raspravi na stranici za razgovor
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Franjo Tuđman
Lični podaci
Datum rođenja(1922-05-14)14. maj 1922.
Mesto rođenjaVeliko Trgovišće, Kraljevina SHS
Datum smrti10. decembar 1999.(1999-12-10) (77 god.)
Mesto smrtiZagreb, Hrvatska
Državljanstvohrvatsko, jugoslovensko (do 1991)
NarodnostHrvat
ReligijaKatolik
Profesijaoficir i društveno-politički radnik
Porodica
SupružnikAnkica Tuđman
Politička karijera
Politička
stranka		Hrvatska demokratska zajednica (1989—1999)
Ranije:
Savez komunista Jugoslavije
Čingeneral-major JNA i
vrhovnik HV-a kao predsednik Hrvatske[1][2]
(1991—1999)
Spisak predsednika Hrvatske
30. maj 1990 — 10. decembar 1999.
Izbori1990. (parlamentarni)
1992.
1997.
Predsednik vladeStjepan Mesić (1990)
Josip Manolić (1990—1991)
Franjo Gregurić (1991—1992)
Hrvoje Šarinić (1992—1993)
Nikica Valentić (1993—1995)
Zlatko Mateša (1995—1999)
PrethodnikIvo Latin
Predsednik Predsjedništva SR Hrvatske
NaslednikVlatko Pavletić, v. d.
Potpis

Franjo Tuđman (hrv. Franjo Tuđman; Veliko Trgovišće, 14. maj 1922 — Zagreb, 10. decembar 1999) bio je hrvatski političar, prvi predsednik nezavisne Hrvatske i jedan od glavnih aktera ratova u bivšoj SFRJ. U presudi Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju protiv Ivana Čermaka i Mladena Markača, Tuđman se pominje kao jedan od saizvršilaca u udruženom zločinačkom poduhvatu čiji je cilj bio prisilno i trajno uklanjanje srpskog stanovništva iz regije Krajina.

Mladost, Drugi svetski rat i vojna karijera

Rođen je u Velikom Trgovišću, opštinskom mestu u Hrvatskom zagorju, 14. maja 1922. godine. Njegov otac Stjepan, poznati aktivista Hrvatske seljačke stranke, i majka Justina (rođena Gmaz) imali su, osim Franje, još dva sina: Stjepana i Ivicu. Majka mu je umrla 1929, kad je pošao u osnovnu školu. Brat Stjepan poginuo je kao partizan u proleće 1943. godine. Oca Stjepana, iako je bio jedan od glavnih pokretača antifašističkog pokreta u Hrvatskom zagorju i član ZAVNOH-a i AVNOJ-a, likvidirala je tajna jugoslovenska policija u proleće 1946. godine, zbog njegovih kritika nove jugoslovenske vlasti.[3]

Osnovnu školu Tuđman je pohađao u rodnom mestu (1929—1933). Srednju školu je učio u Zagrebu (1934—1941), gde se izdržavao uglavnom sam, podučavanjem drugih. Već kao srednjoškolac je učestvovao u nacionalnom pokretu, zbog čega je 1940. bio pritvoren. Od 1941. do maja 1942. radio je u Hrvatskom domobranstvu NDH.[4][5] Od 1941. učestvuje u antifašističkom partizanskom pokretu i socijalnoj revoluciji u severozapadnoj Hrvatskoj. Još u ratu, krajem januara 1945, upućen je kao jedan od hrvatskih predstavnika u Vrhovni štab NOV i POJ u Beograd. Zatim je radio u Glavnoj personalnoj upravi Ministarstva narodne odbrane, u Generalštabu JNA i u uredništvu Vojne enciklopedije. U Beogradu je završio i studije na Višoj vojnoj akademiji (1955—1957). Nakon završteka usavršavanja premešten za šefa kabineta Državnog sekretara za narodnu odbranu generala armije Ivana Gošnjaka. Na toj funkciji krajem 1960. unapređen je u čin general-majora. Već sledeće godine (1961) na lični više puta postavljani zahtev je napustio aktivnu vojnu službu kako bi se u potpunosti posvetio naučnom i literarnom radu.[6]

Kao mlad i ambiciozan vojni kadar 23. maj 1954. postaje generalni sekretar JSD Partizan. Dok četiri godina kasnije 1958. godine postaje i predsednik SD Partizan[7], gde ostaje do 1961. godine. Za vreme njegovog predsedničkog mandata izabrana je garnitura dresova sa crno-belim bojama, a puno ime društva postaje Jugoslovensko sportsko društvo Partizan. Međutim, njegov lični udeo u tome je diskutabilan, o čemu svedoče istorijski podaci prema kojima je FK Partizan crno-bele boje preuzeo po uzoru na torinski Juventus, nakon gostovanja omladinske ekipe na prestižnom turniru u Vijaređu 1959. godine, gde su se dečaci pomenutog italijanskog giganta takođe našli.[8][9][10]

Istoričar

U Zagrebu je 1961. osnovao Institut za istoriju radničkog pokreta, gde je bio direktor do 1967.[11] Godine 1963. izabran je — na osnovi habilitacije — za profesora na Fakultetu političkih nauka Zagrebačkog univerziteta, gde je predavao predmet Socijalistička revolucija i suvremena nacionalna povijest.[12]

Doktorska disertacija pod naslovom Uzroci krize monarhističke Jugoslavije od ujedinjenja 1918. do sloma 1941 je bila odbijena na Zagrebačkom univerzitetu, da bi zatim ista disertacija bila prijavljena i odbranjena u Zadru 1968. godine[13]. Bakarić je ocenio Tuđmanovu historiografiju ovim rečima: „(Tuđmanove) analize imaju drugo mjerilo kojim mjere i ocjenjuju stvari, mjerilo koje nije imanentno toku događaja i ne izlaze iz njih. Ono se u historiografiji ne upotrebljava, ne bi moglo izdržati nikakvu kritiku, pa se zato nalazi još samo u slabijim propagandističkim materijalima. Po svojoj je naučnoj vrijednosti ispod standardnih falsifikata o stvaranju Jugoslavije.”[14]

Kao istoričar, Tuđman je doživio poniženje kada ga je Ljubo Boban, profesor zagrebačkog univerziteta i istoričar optužio 1967 za plagijarizam. Boban je naveo nekoliko primera plagijarizma u Tuđmanovoj knjizi Stvaranje socijalističke Jugoslavije.[15]

U prvoj polovini pedesetih godina, Tuđman je počeo da piše o istoriji Jugoslavije i Hrvatske. Objavio je veći broj rasprava i članaka — više od 150 — iz istorije Jugoslavije i Hrvatske. Učestvovao je na više simpozijuma i držao predavanja na univerzitetima u Čehoslovačkoj, Italiji, Nemačkoj, Austriji, Kanadi i Sjedinjenim Američkim Državama. Bio je član uredništva vojno-teorijskog časopisa „Vojno delo”, redaktor i pomoćnik glavnog urednika „Vojne enciklopedije”, saradnik i redaktor enciklopedija Leksikografskog zavoda Miroslav Krleža, glavni i odgovorni urednik časopisa „Putovi revolucije”, član izdavačkog odbora časopisa JAZU „Forum”, član izdavačkog odbora „Hrvatskoga tjednika” i član uredništva „Glasnika Hrvatske demokratske zajednice”. Od 1962. do 1967. Tuđman je bio predsednik Komisije za međunarodne odnose i član Sekretarijata Glavnog odbora Socijalističkog saveza Hrvatske.[16]

Od 1965. do 1969. je bio narodni zastupnik Prosvjetno-kulturnog vijeća Sabora SR Hrvatske i predsednik Odbora za znanstveni rad Prosvjetno-kulturnog vijeća Sabora. Bio je član Upravnog i Izvršnog odbora Matice hrvatske i predsednik Komisije Matice hrvatske za hrvatsku povijest. Bio je član Društva hrvatskih književnika od 1970. i član Hrvatskog centra PEN-a od 1987. godine. Već u prvim Tuđmanovim objavljenim tekstovima iz područja vojne doktrine o osvajačkim i oslobodilačkim ratovima, polazeći s gledišta da svaki narod treba da ima svoju oružanu silu, zastupao koncepciju naoružanog naroda i teritorijalne odbrane. Među Tuđmanovim ekscesima u socijalističkoj Jugoslaviji bila su njegova istorijska istraživanja koji su umanjivali zločine koje su hrvatski fašisti počinili tokom Drugog svetskog rata i broj ubijenih u ustaškim logorima,[11] zbog čega je bio izložen političkim, a zatim i sudskim progonima. Godine 1967. bio je izbačen iz Saveza komunista. Morao je da napusti Institut, uklonjen je sa Univerziteta i penzionisan radi sprečavanja javne delatnosti kad mu je bilo samo 45 godina. Kad je 1972. započeo progon hrvatskih disidenata bio je zatvoren.[11] Zahvaljujući intervenciji Miroslava Krleže kod Josipa Broza Tita, izbegao je višegodišnju robiju, koja mu je bila namenjena pa je osuđen samo na dve godine zatvora (kasnije je i ta osuda smanjena na devet meseci). Nakon Titovog odlaska sa istorijske scene, ponovo je — u februaru 1981. — osuđen na tri godine zatvora i na zabranu bilo kakvog javnog delovanja u razdoblju od pet godina, i to zbog toga što je dao intervjue za švedsku i nemačku televiziju i francuski radio, u kojima je govorio o svojim povijesnim prosudbama, a u prilog pluralističke demokracije.[11] U zatvoru u Lepoglavi boravio je od januara 1982. do februara 1983, kad je bio pušten radi lečenja. U maju 1984. vraćen je u zatvor radi izdržavanja ostatka kazne, ali je u septembru iste godine zbog pogoršanja zdravstvenog stanja uslovno pušten iz zatvora. Kad mu je 1987. vraćen pasoš, putuje u inostranstvo — najpre u Kanadu i SAD, a zatim u evropske zemlje — gde je držao govore i povezao se sa ekstremistima među hrvatskim iseljenicima.[17] Od tih ekstremista vodeću ulogu tokom njegove vladavine imaće Gojko Šušak, ministar odbrane i njegova desna ruka.[18]

Pojedini hrvatski istoričari su ukazali na činjenicu da je Franjo Tuđman u svojim političkim nastupima često posezao za namenskim oblikovanjem neutemeljenih predstava o starijoj hrvatskoj prošlosti, neretko iznoseći netačne činjenice i naučno nepotvrđene teorije.[19]

Negiranje holokausta (istorijski revizionizam)

Tuđmanov pristup holokaustu tokom Drugog svjetskog rata je u nazvan „Hrvatski revizionizam”, dok je sam Tuđman nazvan „negatorom holokausta”.[20][21] U svojoj knjizi „Bespuća povijesne zbiljnosti” Tuđman negira i umanjuje ustaške zločine tokom Drugog svjetskog rata, negira i umanjuje broj ubijenih Srba, Jevreja i Roma u logoru Jasenovac, te umanjuje ukupan broj Jevreja koji su stradali tokom holokausta.

Godine 1985, prilikom posjete Franje Tuđmana hrvatskim iseljenicima u Argentini, novinarka Aleksa Crnjaković napravila je intervju s Dinkom Šakićem. On se tada prvi put hrvatskoj javnosti pohvalio svojim djelima, izjavivši kako bi sve to, ako treba, uradio i opet. Istom prilikom susreo se i sa Tuđmanom, s kojim se (kako tvrdi Šakićeva supruga Nada — danas Esperanza) zadržao u razgovoru gotovo 45 minuta, uz zajedničku fotografiju. Hrvatski predsednik Tuđman je 1995. došao kod Šakića u posetu. [20][22]

Prvi predsednik Republike Hrvatske

NDH nije bila samo puka kvislinška tvorba i fašistički zločin, već i izraz povjesnih težnji hrvatskog naroda Franjo Tuđman, u Zagrebu 24.2.1990.

Godine 1989. je osnovao Hrvatsku demokratsku zajednicu i postao njen predsjednik.[23] Nakon pobede Hrvatske demokratske zajednice na prvim parlamentarnim izborima, održanim u Hrvatskoj nakon više od 50 godina, u Saboru je 30. maja 1990. godine izabran za predsjednika Predsjedništva tada još Socijalističke Republike Hrvatske. Nakon donošenja novog Ustava Republike Hrvatske — 22. decembra 1990 — na neposrednim predsjedničkim izborima u avgustu 1992. je ponovo izabran za predsjednika Hrvatske. Na drugom i trećem opštem saboru HDZ u oktobru 1993. i 1995. ponovo je izabran za predsjednika Hrvatske demokratske zajednice, najveće stranke u Hrvatskoj. Na parlamentarnim izborima u jesen 1995. HDZ i Tuđman kao nosilac liste HDZ-a ponovo su dobili apsolutnu većinu u Zastupničkom domu Sabora. Kao državni poglavar, odnosno kao predsjednik Republike Hrvatske, svojim vođstvom hrvatske unutrašnje i spoljne politike ostvario je puno međunarodno priznanje Hrvatske. Nakon donošenja novog Ustava Republike Hrvatske od 22. decembra 1990. kojim su Srbi postali nacionalna manjina nakon vjekovnog statusa ravnopravnog naroda sa Hrvatima, počinju masovna otpuštanja Srba s posla, miniranja kuća i dr. [24]

Franjo Tuđman je svojim izjavama i djelima pokazivao da za Srbe nema mjesta u samostalnoj hrvatskoj državi.

Sretan sam što nisam oženjen Srpkinjom ili Židovkom Franjo Tuđman, 1991.

.[25] Na ekonomskom planu HDZ i Tuđman su doslovno uništili većinu industrije u Hrvatskoj.[26]. Privatizacija koja je počela još za vrijeme rata (nezabeleženo drugde) donijela je većinske vlasničke udijele preduzeća nekolicini HDZ-ovih poverljivih ljudi koji su prethodno državni novac preneli na lične račune u Hipo alpe adrija banci.[27] Stotine hiljada ljudi ostalo je bez posla, nekada uspješna preduzeća su zatvorena, a zemlja je počela da se prekomjerno zadužuje u inostranstvu.

Rata u Hrvatskoj ne bi bilo, da ga Hrvatska nije željela Franjo Tuđman, 24.3.1992.

Preminuo je 10. decembra 1999. u Zagrebu.[28]

U presudi Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju protiv Ivana Čermaka i Mladena Markača, Tuđman se pominje kao jedan od saizvršilaca u „udruženom zločinačkom poduhvatu čiji je cilj bio prisilno i trajno uklanjanje srpskog stanovništva iz regije Krajina”.[29]

U presudi Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju protiv Jadranka Prlića i ostalih, Tuđman se pominje kao „čelnik udruženog zločinačkog poduhvata čiji je cilj bio osnivanje entiteta sa hrvatskom većinom u BiH, koji bi se naknadno pripojio Hrvatskoj”. [30]

Njegov sin je Miroslav Tuđman.

Reference

  1. ^ „Odluku o proglašenju zakona o službi u oružanim snagama Republike Hrvatske”. Pristupljeno 5. 1. 2012. 
  2. ^ „Odluka o oznakama činova i dužnosti u oružanim snagama Republike Hrvatske”. Pristupljeno 15. 12. 2013. 
  3. ^ Despot, Zvonimir (10. 12. 2011). „"Udba mi je ubila oca i pomajku, a naredba je stigla iz Zagreba"”. Večernji list. Pristupljeno 25. 7. 2019. 
  4. ^ „Manolić za Nacional: Tuđman je do 1942. radio za ustaše”. index.hr. 31. 10. 2016. Pristupljeno 12. 11. 2017. 
  5. ^ „EKSKLUZIVNI DOKUMENTI: ‘FRANJO TUĐMAN do svibnja 1942. radio je za ustašku vladu’”. nacional.hr. 31. 10. 2016. Pristupljeno 12. 11. 2017. 
  6. ^ „Direktno”. Arhivirano iz originala 04. 03. 2021. g. 
  7. ^ „Godišnjica smrti Franje Tuđmana, bivšeg Titovog generala i predsjednika FK Partizana”. prometej.ba. Arhivirano iz originala 23. 2. 2015. g. Pristupljeno 21. 2. 2015. 
  8. ^ „Kada smo tačno postali crno-beli?”. FK Partizan - zvanična stranica. Arhivirano iz originala 23. 02. 2015. g. Pristupljeno 21. 2. 2015. 
  9. ^ „Grb Partizana istorijat”. FK Partizan - zvanična stranica. Arhivirano iz originala 19. 07. 2019. g. Pristupljeno 21. 2. 2015. 
  10. ^ „Još malo o bojama:Juventus kao uzor a Bobek inicijator”. Crno-bela nostalgija. Pristupljeno 11. 2. 2017. 
  11. ^ a b v g Hockenos 2003, str. 21.
  12. ^ „OBLJETNICA SMRTI PRVOG HRAVTSKOG PREDSJEDNIKA DR. FRANJE TUĐMANA”. 10. 12. 2010. Pristupljeno 25. 7. 2019. 
  13. ^ Bartrop 2012, str. 314.
  14. ^ Darko Hudelist: Neautorizirana biografija dr. Franje Tuđmana, nastavak 11. pp. 60.
  15. ^ „Franjo Tudjman”. Arhivirano iz originala 01. 01. 2015. g. Pristupljeno 01. 01. 2015. 
  16. ^ „Dr. Franjo Tuđman (1922—1999)”. HDZ. 15. 6. 2019. Pristupljeno 25. 7. 2019. 
  17. ^ Hockenos 2003, str. 21–24.
  18. ^ Rebac, Iva (3. 5. 2018). „Dan kad je Tuđman plakao: Bilo je to pravo iskreno prijateljstvo”. 24. sata. Pristupljeno 25. 7. 2019. 
  19. ^ Gračanin 2010, str. 89–101.
  20. ^ a b Atkins 2009, str. 139.
  21. ^ „Croatia – Tudjman and the genesis of Croatian revisionism” (na jeziku: engleski). Searchlight Magazine. 07. 2003. Pristupljeno 24. 8. 2011. 
  22. ^ Reich, Walter (3. 4. 1996). „A plan that's bad to the bone” (na jeziku: engleski). The Wall Street Journal. Arhivirano iz originala 26. 10. 2011. g. Pristupljeno 24. 8. 2011. 
  23. ^ „Godišnjica Tuđmanove smrti”. Arhivirano iz originala 18. 01. 2012. g. Pristupljeno 9. 4. 2013. 
  24. ^ „Rat u Hrvatskoj iz pera obavještajca” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 25. 09. 2013. g. Pristupljeno 17. 4. 2013. 
  25. ^ Miloš Vasić. „Dr. Franjo Tuđman (1922—1999), Jedna karijera”. Vreme. Arhivirano iz originala 05. 12. 2011. g. Pristupljeno 1. 8. 2008. 
  26. ^ https://www.tacno.net/novosti/opacine-koje-je-stranka-franje-tudmana-priustila-gradanima/.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)
  27. ^ http://compassionwithsizzle.wordpress.com/2013/04/23/domagoj-margetic-a-eu-parliament-speech-re-croatian-corruption-money-laundering-42313/ Domagoj Margetic, a EU Parliament Speech re Croatian Corruption & Money Laundering (4/23/13)[nepouzdan izvor?]
  28. ^ „10. prosinca 1999. - umro Franjo Tuđman”. HRT Vijesti. 10. 12. 2018. Pristupljeno 25. 7. 2018. 
  29. ^ „Predmet Čermak i Markač (broj IT-03-73-I)”. Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju. Pristupljeno 1. 8. 2008. 
  30. ^ http://www.icty.org/x/cases/prlic/tjug/en/130529_summary_en.pdf Judgement Summary for Jadranko Prlić and others

Literatura

Spoljašnje veze


Uspostavljeno
 Predsednik Hrvatske demokratske zajednice
17. jun 1989. - 10. decembar 1999.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Фрањо_Туђман&oldid=27814263”