Цетињски октоих
| Oktoih | |
|---|---|
 Naslovna stranica Oktoiha — prvoglasnika | |
| Nastanak i sadržaj | |
| Autor | sedam monaha na čelu jeromonaha Makarija |
| Zemlja | Zeta |
| Jezik | crkvenoslovenski |
| Žanr / vrsta dela | bogoslužbena knjiga |
| Izdavanje | |
| Datum | 4. januara 1494. godine |
Cetinjski oktoih prvoglasnik, odnosno Cetinjski osmoglasnik od prvog do četvrtog glasa je najstarija srpska[1] štampana knjiga[2] koja je objavljena 4. januara 1494. godine u Štampariji Crnojevića na Cetinju.[3]
Arheografski opis
Reč je o oktoihu prvoglasniku (I-IV glas), dimenzija 254 * 186 mm i obima 269 listova (538 strana). Štampan je na papiru u dve boje (crna i crvena), u stilu renesanse. Ukrašen inicijalima i zastavicama, na naslovnoj strani zastavica sa ukomponovanim grbom Crnojevića i inicijalom P. Štampanje i ukrašavanje Oktoiha prvoglasnika izvelo je sedam monaha pod budnim okom jeromonaha Makarija u Obodskoj štampariji. Štamparija je poznata kao Štamparija Crnojevića, prva srpska[4] i južnoslovenska ćirilična štamparija i prva državna štamparija u svetu. Oktoih je štampan u relativno velikom broju, od čega je do danas sačuvano 105 primeraka. To ukazuje želju izdavača da knjiga bude distribuirana i u okolne krajeve.
Inicijator štampanja Oktoiha, što se vidi iz kolofona je Ivanov sin Đurađ koji se na čelu Crne Gore nalašao posle smrti svog oca. U predgovoru i kolofonu Oktoiha prvoglasnika Đurađ govori ustima svog štampara i rukodelnika Makarija, da ga i na štampanje te knjige nagoni ljubav prema crkvi i tuga zbog velike pustoši koju su Turci naneli, pored ostalog, upravo manastirskim, crkvenim bibliotekama. "Viđevši... crkve bez svetih knjiga što su ih agarenska čeda usljed grijehova naših razgrabila i pocijepala, uz revnovnah uz pomoć svetog Duha i sastavih forme na kojima za godinu dana osmorica ljudi izradiše Oktoih prva četiri glasa, na slavoslov Bogu ukrepitelju našem"... Crna Gora je ostala bez knjiga i Đurađ Crnojević koristi pronalazak štampe da taj nedostatak u poslednjem času državne samostalnosti bar donekle otkloni.[5]
Pored Cetinjskog oktoiha prvoglasnika na Cetinju je u isto vreme štampan i Cetinjski oktoih petoglasnik (V-VIII glas), koji je sačuvan u svega nekoliko nepotpunih primeraka.[6]
Zanimljivosti
List „Onogošt“ u broju 27. iz 1899. godine donosi pismo iz Zagreba, (današnja Hrvatska), gdje tadašnji premijer Velike Britanije Vilijam Gledston iznosi mišljenje da su Srbi imali na Obodu štampariju prije Oksforda i drugih sličnih naučnih centara u Evropi.
Vidi još
- Oktoih
- Cetinjski oktoih petoglasnik
- Crkveni kalendar Đurđa Crnojevića za 1494. godinu
- Dinastija Crnojevića
- Zeta (država)
Reference
- ^ Prvulović, dr Vladimir. „Vredi li danas pisati i objavljivati knjige”. Politika Online. Pristupljeno 2022-01-27.
- ^ „MALI PODSETNIK IZ ISTORIJE SRPSKE KNjIGE (1) Svetionici u razdoblju tame”. nacionalnarevija. Pristupljeno 2. 7. 2020.
- ^ Medaković 1993, str. 425-430.
- ^ „Obodska stamparija - Budimir Aleksic”. www.njegos.org. Pristupljeno 2021-06-16.
- ^ Montegrina
- ^ Dušanić 1973, str. 89-93.
Literatura
- Blagojević, Miloš; Spremić, Momčilo (1982). „Slom Crnojevića”. Istorija srpskog naroda. knj. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 414—430.
- Dušanić, Svetozar (1973). „O Oktoihu petoglasniku iz Crnojevića štamparije”. Oktoih od petog do osmog glasa iz štamparije Đurđa Crnojevića. Beograd: Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve. str. 89—93.
- Medaković, Dejan (1958). Grafika srpskih štampanih knjiga XV-XVII veka. Beograd: Naučno delo.
- Medaković, Dejan (1993). „Stare srpske štamparije”. Istorija srpskog naroda. knj. 3, sv. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 425—440.
- Trifunović, Đorđe (1990). Azbučnik srpskih srednjovekovnih književnih pojmova (2. izd.). Beograd: Nolit.