Crkva Hrista Spasitelja u Polju
| Crkva Hrista Spasitelja u Polju | |
|---|---|
 Nekadašnja crkva Hrista Spasitelja u Polju | |
  Crkva Hrista Spasitelja u Polju Lokacija na mapi Turske | |
| Osnovne informacije | |
| Lokacija | Istanbul, Turska |
| Koordinate | 41° 01′ 52″ S; 28° 56′ 21″ I / 41.031111° S; 28.939167° I |
| Religija | pravoslavlje |
| Arhitektonski opis | |
| Stil arhitekture | vizantijski |
| Završetak izgradnje | 5. vek |
Crkva Hrista Spasitelja u Polju ili kratko crkva Hora (danas muzej Hora ili Karije) smeštena je u severozapadnom delu starog Carigrada i predstavlja jedan od najlepših primera preporoda Paleologa. Pola veka nakon osvajanja Carigrada 1453. godine pretvorena je u džamiju, da bi nakon rekonstrukcije i konzervatorskih radova započetih 1948. godine pretvorena u muzej. 2024. je muzej pretvoren u džamiju.
Freske i mozaici crkve Hora spadaju u vrhunac vizantijske umetnosti i zbog toga je ova crkva-muzej, uz Aja Sofiju i cisternu Baziliku, jedna od najposećenijih turističkih atrakcija iz vizantijskog perioda u Carigradu.
Etimologija[uredi | uredi izvor]
Čest naziv crkve je jednostavno Hora što je označavalo da je crkva u polju odnosno van gradskih zidina. Poreklo imena je vezano za doba njene izgradnje početkom V veka kada se ona nalazila van gradskih bedema tzv. Konstantinovog bedema tj. u polju. Iako se izgradnjom Teodosijevog bedema crkva našla unutar grada, zadržala je stari naziv.
Pored tog naziva, u upotrebi je i termin Karije koji predstavlja osmanski naziv džamije u koju je crkva pretvorena početkom 16. veka.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Crkva je podignuta početkom V veka u poljima severozapadno od tadašnjeg grada, oivičenog Konstantinovim bedemom. Neposredno posle njenog podizanja, za vladavine Teodosija II (408—450) je oblast utvrđenog grada proširena podizanjem novog bedema, tako da se crkva našla u gradu, ali je i pored toga zadržala svoj kolokvijalni naziv u Polju odnosno Hora.
Crkva je obnovljena i prerađena u oblik tzv. upisanog krsta u periodu između 1077. i 1081. godine po nalogu Marije Duke, tašte Aleksija (I) Komnina (1081—1118). Već početkom narednog veka je došlo do urušavanja dela crkve, najverovatnije usled zemljotresa, tako da ju je iznova obnovio Aleksijev treći sin Isak.
Svoj današnji oblik crkva je dobila početkom 14. veka, kada ju je obnovio u potpunosti vizantijski državnik Teodor Metohit. Po njegovom nalogu je u periodu od 1315. do 1321. godine svedeno ukrašavanje unutrašnjosti crkve mozaicima koji predstavljaju najlepši primer preporoda Paleologa. Usled posledica građanskog rata dvojice Andronika, Teodor je proteran u egzil 1328. godine po nalogu Andronika III (1328—1341), ali mu je dve godine kasnije dozvoljen povratak i on je poslednje godine svoga života proveo kao monah u svojoj zadužbini Hori.
Tokom opsade Carigrada 1453. godine u crkvu je prenesena ikona koja se smatrala čudotvornom i zaštitnicom grada u cilju dobijanja božanske pomoći u odbrani od nevernika, kao što se to desilo 1422. godine. Međutim i pored toga, Osmanlije su zauzele grad 29.05. ali je Hora zadržala svoju ulogu. Oko pola veka nakon toga, crkva je po nalogu Atik Ali paše, koji je bio veliki vezir sultana Bajazita II (1481—1512) pretvorena u džamiju nazvanu Karije. Da bi se njena unutrašnjost prilagodila potrebama islama, mozaici i freske su prekrivene slojem maltera. Zgrada je vremenom oronula i prilikom istraživanja njene unutrašnjosti 1948. godine američki vizantolozi su ispod sloja maltera otkrili vizantijske ikone i mozaike, posle čega se pristupilo detaljnoj obnovi građevine i otkrivanju prvobitnog sloja. Radovi su trajali čitavu deceniju i ona je 1958. godine je otvorena za javnost kao muzej koji se zvanično zove Karije po nazivu džamije, iako je i dalje ustaljeniji naziv Hora.
Pretvaranje muzeja u džamiju 2020-2024[uredi | uredi izvor]
U 2005. godini, turske fondacije su osporile status crkve Hora kao muzeja. U novembru 2019. godine, Državni savet Turske, najviši administrativni sud Turske, naložio je da se crkva-muzej ponovo pretvori u džamiju.[1] U avgustu 2020. godine njen status je promenjen u džamiju.[2]
Potez da se crkva Hora pretvori u džamiju osudilo je grčko ministarstvo spoljnih poslova izjavivši da "turske vlasti još jednom brutalno vređaju karakter još jednog lokaliteta koji pripada svetskoj baštini Ujedinjenih Nacija. Ovo je provokacija protiv svih vernika. Pozivamo Tursku da se vrati u 21. vek i na međusobno poštovanje, dijalog i razumevanje među civilizacijama".[3]
Potez turskih vlasti osudili su i pravoslavni velikodostojnici, poput Elpidofora, arhiepiskopa u Americi, koji je napisao: „Posle tragičnog prestupa sa Aja Sofijom i sada manastirom Hora... Molbe i saveti međunarodne zajednice se ignorišu“.[3]
U petak, 30. oktobra 2020. godine, muslimanska molitva je održana prvi put nakon 72 godine.[4]
Zgrada je otvorena za muslimansko bogosluženje 6. maja 2024.[5] kada je putem video-linka u 14 časova, turski predsednik Erdogan svečano otvorio džamiju u zgradi crkve-muzeja Hora.[6]
Tačno u 11:30 ujutru, po lokalnom vremenu, u ponedeljak 6. maja 2024. radnici su postavili ploču sa natpisom "Džamija Hora" ispred kapije porte crkve Hrista Spasitelja u Polju. Zastava Turske okačena je na terasi minareta u 10 i 20 ujutro istog dana.
Izgled crkve[uredi | uredi izvor]
Sama crkva po svojoj površini od 742.5m2 ne spada među grandiozne vizantijske crkve. Sastoji se iz:
- egzonarteksa i
- egzonarteksa sa dva kubeta i
- paraklesiona sa južne strane koji ima jedno kube.
Sam egzonarteks odnosno unutrašnja priprata je paralelna sa egzonarteksom i ima pravougaonu osnovu dimenzija 4m sa 18m i na njega se naslanja naos, dok njegov južni kraj prelazi u zapadni kraj paraklesiona. Egzonarteks odnosno spoljašnja priprata se prostire zapadno od egzonarteksa, delimično je odvojena i ima pravougaonu osnovu dimenzija 4m sa 23m.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Kokkinidis, Tasos (21. 11. 2019). „Turkey to Turn Historic Orthodox Church Into a Mosque; Is Hagia Sophia Next?”. Greek Reporter. Pristupljeno 9. 5. 2024.
- ^ „Turkey converts Kariye Museum into mosque - Türkiye News”. Hürriyet Daily News (na jeziku: engleski). 2020-08-21. Pristupljeno 2024-05-09.
- ^ a b Press, The Associated; Casper, Jayson (2020-08-21). „Turkey Turns Another Historic Church into a Mosque”. News & Reporting (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-05-09.
- ^ „Istanbul’s Chora to open as mosque for Muslim prayers on Oct. 30”. Ahval News. 27. 10. 2020. Pristupljeno 9. 5. 2024.
- ^ „Turkey formally opens another former Byzantine-era church as a mosque”. AP News (na jeziku: engleski). 2024-05-06. Pristupljeno 2024-05-09.
- ^ „Kariye Camii Cumhurbaşkanımız Sn. Recep Tayyip Erdoğan'ın Video Konferans Yöntemiyle Katıldığı Programda Açıldı”. Kariye Camii Cumhurbaşkanımız Sn. Recep Tayyip Erdoğan'ın Video Konferans Yöntemiyle Katıldığı Programda Açıldı (na jeziku: turski). Pristupljeno 2024-05-09.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Alexander Van Millingen, „Byzantine Churches of Constantinople“, London, 1912.
- Ousterhout, Robert (2002). „The Art of the Kariye Camii“. London-Istanbul. ISBN 978-975-6899-76-2.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- 3D rekonstrukcija crkve (www.byzantium1200.com) (jezik: engleski)
- 21. AVG 2020, RTS, Nakon Aja Sofije i vizantijska crkva u Hori pretvorena u džamiju
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
