Limes (granica)

Limes (lat. limes), brazda, međa, ili najčešće ime za utvrđenu granicu Rimskog carstva.

Nastanak[uredi | uredi izvor]

Da bi sačuvao imperiju od napada pograničnih naroda, Oktavijan Avgust (63. p. n. e. do 14. p. n. e.), nastoji da pomeri granice na pogodne linije, prvenstveno vodene prepreke. Zbog toga zauzima sve zemlje na desnoj obali Dunava a granicu u Germaniji pomera s Rajne na Labu. Rimljani se početkom nove ere trajno povlače na granice i stvaraju sistem stalnih logora, iz kojeg se vremenom razvio limes.

Limesi nastaju u mnogim delovima Rimskog carstva, a sastoje se od sistema graničnih puteva, kula za osmatranje, i utvrđenja. Ponegdje se grade i bedemi od zemlje ili kamena, rovovi i slično. U pozadini limesa, ponekad i više stotina kilometara od njih, su se nalazili logori sa jednom ili više legije, koje bi intervenisale po potrebi.

U srpskim zemljama[uredi | uredi izvor]

U Srbiji i okolnim zemljama, limesi su bili deo Dunavskog limesa.

Dunavski limes[uredi | uredi izvor]

Dunavski limes se dijeli na panonski i mezijski dio.

Panonski limes[uredi | uredi izvor]

Panonski limes je išao do Singidunuma (Beograd). Najpre se sastojao od bedema s kulama od drveta, a kasnije od opeke ili kamena. Kasnije su dignuti stalni logori legija. Poznatiji logori su Kastra Regina, Kastra Batava, Pasau, Vindobona, Karnuntum, Akvinkum, Altinum (Mohač), Ad Militare (Batina), Kuzum (Petrovaradin), Akuminkum (Stari Slankamen). Panonski limes na prostoru Srbije se može podijeliti na baranjski i sremski (srijemski) odsjek.

Baranjski odsek ide od Murse (Osijek) do Batine i imao je utvrđeni vojni put. Kašteli su bili kod mesta Batina, Ad Novas (Zmajevac, 7 km južno od Batine), Mursa Minor (Darda), Aureus Mons (Kamenac, 8 km od Zmajevca) i Albano (Luško, 8 km istočno od Zmajevca).
Sremski limes je išao od Taurunuma (Zemun) do Teutoburgijuma (Dalj). Uz njega je išao put od St. Budima do Starog Slankamena i dalje ka Zemunu. Važniji kašteli su: kod S. Slankamena, kod Petrovaradina, Bononija (Bonoštor), Onagrinum, Kukcijum (Ilok), Kornakum (Sotin). Istočno od S. Slankamena bila su utvrđenja kod Burgene (Novi Banovci), Ritijum (Surduk) i Zemuna.

Mezijski limes[uredi | uredi izvor]

Mezijski limes je išao od Crnog mora do Beograda. Vojni put je išao desnom obalom Dunava, kod Đerdapa je bio drvene konstrukcije (rupe za debla u stijenama). Stalni logor je bio Kalemegdan a na lijevoj obali Dunava kaštel Panovceja (Pančevo). Kašteli na desnoj obali bili su i Vincea^[1] (Vinča), Trikornijum^[2] (Ritopek), i na ušću Velike Morave, možda kod Kuliča. Glavno utvrđeno mesto bio je Viminacijum, blizu ušća Mlave u Dunav na visoravni. Kod Rama je bilo utvrđenje Lederata. Kaštel Pinkum kod Velikog Gradišta je danas pod vodom. Postoji još čitav niz kaštela i utvrđenja na ovom području.

Banatski limes (lat. Limes Dacicus) je izgrađen poslije osvajanja Dakije radi obezbeđenja rudnika u jugozapadnim Karpatima. Glavna utvrđenja su bila Tibiskum (Karansebeš) i Župa na ušću Bistre u Tamiš.

U Bačkoj postoje rimski šančevi sa malim i velikim bedemom. Mali bedem ide od Apatina do Bačkog Petrovog Sela, a veliki od Novog Sada do Bačkog Gradišta. Za veliki se smatra da su ga sagradili Jazigi, a mali Sloveni.