Medun (tvrđava)

Položaj Meduna.

Tvrđava Medun u blizini Gornje Zete XV vijeka.

Položaj Meduna i stanje posjeda 1441. godine (po prodoru S. V. Kosače u Zetu).

Ostaci grada Meteona

Grob Marka Miljanova na Medunu

Medun, odnosno Medeon ili Meteon, je stari grad i tvrđava, koja se nalazi 13 km severoistočno od Podgorice. Prvobitno je izgrađen kao antička tvrđava, a kasnije kao grad, između 4. i 3. veka pre nove ere. Obnovljen je tokom srednjeg veka, za vreme srpske vlasti, a pod tursku vlast je potpao 1456. godine.

Zanimljivosti

Atički grad Medeon ili Meteon pominje Tit Livije (XXXIV, 23, 3, XXXII, 3) kao grad u oblasti Labeata i mesto gdje su Rimljani zarobili Karavantija i užu Gencijevu porodicu. Da je taj grad postojao na lokalitetu današnjeg Meduna, potvrđuju i značajni arhitektonski ostaci koji se na ovom lokalitetu nalaze.

Na to, u određenom smislu, ukazuje i jedan mnogo kasnije pisani podatak, koji u 7 veku ne. pruža geograf iz Ravene, koji govori da se pored Burzunuma nalazi grad sa imenom Medion (211, 8-10: Iuxta Burzumon est civitas que dicitur Medione). U daljem izlaganju pokazaće se da postoji dosta razloga da se ovaj Burzumon identifikuje sa mestom Birziminium (Birzuminium) na Pojtingerovoj tabli (Tabula Peutingeriana), odnosno sa današnjom Podgoricom.

Sudeći po položaju, načinu gradnje, konstrukciji zidina, Meteon (Medun) je bio značajan ilirski grad na području Labeata, s tipičnim karakteristikama utvrđenih gradova toga doba sa akropolom i podgrađem, a čije su moćne zidine, kao i u većini gradova onoga vremena na našim prostorima, podigli grčki graditelji.

Niše između akropolja i podgrađa, pronađene prilikom arheoloških iskopavanja na tom lokalitetu, sigurno su služile u kultne svrhe. A sam fakat da se pojavljuju i kanali, upućuje i na vrstu žrtve - libaciju, ili žrtvu izlivanja. A to znači da je tu prinošena tečna žrtva, koja je odlazila u zemlju, što se u obe pronađene niše jasno vidi po tragovima kanala koji se od njih spuštaju naniže.

Izlivanje žrtve i slivanje u zemlju govori da su tu poštovani kultovi božanstava podzemnog svijeta, ili htonskih božanstava, odnosno kultovi predaka i pokojnika, koji takođe pripadaju podzemnom svetu. Životinja, koja je po svojoj prirodi najviše vezana za te kultove, jeste zmija, a ona je najčešće dovođena u vezu sa starim Ilirima i predanjem koje se odnosi na njihovo poreklo. Sve to ide u prilog pretpostavci da su u ovim nišama u Meteonu obavljani obredi vezani za kult zmije, mitskog pretka starih Ilira.

Severoistočno od kuća gornjeg Meduna, dakle severno od grada, u šumi nalaze humke nasute kamenom. One leže u približno ravnom terenu, ali do danas nisu ispitane. Sličnih humki ima i južno i jugozapadno od Meduna. Severno od grada postoji veća nekropola, a ni ona nije do kraja i detaljno ispitana. Ovde grobovi nisu pod humkama, direktno su ukopani u zemlju, a ograđeni nepravilnim kamenim blokovima. U jednom od tih grobova Šober i Prašniker otkrili su primerak grčkog pehara - skifosa, kao i primerak grublje bočice od pečene zemlje.

Zbog svog izuzetnog geostrateškog položaja, u srednjem veku Meteon (Medun) je smatran „ključem obe Zete" (amborum Xentarum clavem). Razumljivo je onda što je u vreme prvobitne urbanizacije, a i docnije, kada se ona izvodila u okviru velike helenske i helenističke kulture, kojom je teritorija današnje Crne Gore, posebno njen mediteranski deo, bila obuhvaćena još u 6 veku p. n. e., takav ključni položaj Meteona imao prvoklasni fortifikacijski značaj. Nalazio se na putu koji je povezivao primorje s Dardanijom.

Sasvim je izvesno da su njegove „kiklopske zidine“, od kojih još postoje tragovi, podigli Grci, za Ilire.

Zanimljivosti

Ispred male crkve, sagrađene na ostacima antičkog utvrđenja, sahranjen je čuveni crnogorski vojskovođa, političar i književnik Marko Miljanov.

Za ovo mesto je vezano ime pustolova kojem je jedno od brojnih titula i imena bilo i Duka od Meduna.

Vidi još

• Medun (Podgorica)