Prva Mezija
| Prva Mezija Moesia Prima | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 293—602 | |||||||||
 Prva Mezija i susedne pokrajine oko 400. godine | |||||||||
| Regija | Jugoistočna Evropa | ||||||||
| Zemlja | Rimsko carstvo | ||||||||
| Događaji | |||||||||
| Status | Bivša pokrajina | ||||||||
| Istorija | |||||||||
• Uspostavljeno | 293 | ||||||||
• Ukinuto | 602 | ||||||||
| |||||||||
Prva Mezija, odnosno Mezija Prima (lat. Moesia Prima) je bila rimska provincija, koja je nastala u vreme cara Dioklecijana (284—305), kada je dotadašnja provincija Gornja Mezija (lat. Moesia Superior) podeljena na dve nove pokrajine. Tako su nastale: provincija Prva Mezija (na severu) i provincija Dardanija (lat. Dardania) na jugu. Glavni grad Prve Mezije bio je Viminacijum. Kao rimska, a potom i vizantijska provincija, Prva Mezija je opstala sve do početka 7. veka, kada je osvojena od strane Avara i Slovena.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Provincija Prva Mezija je stvorena krajem 3. veka tokom administrativnih reformi rimskog cara Dioklecijana (284–305), koji je dotadašnju provinciju Gornju Meziju podelio na dve odvojene provincije: Prvu Meziju na severu i Dardaniju na jugu.
Car Dioklecijan je tokom 293. godine lično doputovao u tadašnju Gornju Meziju, došavši u Viminacijum. Tokom te posete stvorio je novu provinciju, koja je nazvana Prvom Mezijom (Mezija Prima). U pojedinim izvorima, pominje se i opisni naziv Mezija Margensis (lat. Moesia Margensis), što se odnosilo na reku Margus (lat. Margus / Velika Morava).
U prvo vreme, provincija Prva Mezija pripadala je Dijecezi Meziji, koja je za vreme cara Konstantina I (306–337) podeljena na dva dela, te su tako nastale: Dijeceza Dakija na severu i Dijeceza Makedonija na jugu. Prilikom te podele, provincija Prva Mezija je ušla u sastav Dijeceze Dakije, koja je pripadala pretorijanskoj prefekturi Ilirik.[2]
Rimski car Jovijan (363-364), koji je ponovo uspostavio hrišćanstvo kao religiju Rimskog carstva, rođen je u Prvoj Meziji, odnosno u Singidunumu (današnji Beograd). U svojoj ranoj karijeri, kasniji rimski car Teodosije I (379-395) služio je oko 373. godine kao vojni zapovednik Prve Mezije. Rimski carevi Teodosije I i Gracijan sastali su se 382. godine u Viminacijumu, glavnom gradu Prve Mezije, za vreme Gotskog rata.[3]
Podunavska granica Prve Mezije bila je zaštićena utvrđenjima u sastavu rimskog limesa. U provinciji su bile smeštene dve rimske legije: Legija IV Flavija u Singidunumu i Legija VII Klaudija u Viminacijumu. Epigrafski i narativni izvori svedoče da je u javnom životu na području Prve Mezije preovladavala upotreba latinskog jezika.[4]
Kao pogranična pokrajina, Prva Mezija je u vreme Velike seobe naroda bila pod stalnom pretnjom varvarskih invazija. Sredinom 5. veka, pokrajinu su opustošili Huni, koji su 441. godine poharali Singidunum i Viminacijum. U pokrajinu su kasnije upadali razni germanski narodi, kao što su Goti, Gepidi i Heruli.[5]
Za vreme vladavine cara Justinijana I (527–565) preduzeti su znatni napori u cilju bolje odbrane ove pokrajine. Tada su dodatno utvrđeni Viminacijum i Singidunum. Kada je isti car 535. godine stvorio novu Arhiepiskopiju Justinijanu Primu sa sedištem u istoimenom gradu (lat. Iustiniana Prima / Caričin Grad, kod današnjeg Lebana u Srbiji), toj arhiepiskopiji je dodeljena crkvena nadležnost nad svim provincijama Dijeceze Dakije, uključujući i provinciju Prvu Meziju.[6]
Tokom 6. veka, u Prvu Meziju su u više navrata provaljivali Sloveni. Pokrajina je takođe napadana od Avara, koji su tokom rata (582-584) zauzeli Singidunum i Viminacijum.[7] Za vreme vojnih pohoda cara Mavrikija (584-602) protiv Avara i Slovena, Prva Mezija je služila kao baza vojnih operacija. Posle svrgavanja cara Mavrikija (602) vizantijska odbrana u Prvoj Meziji je doživela potpuni krah. Nedugo potom, Avari i Sloveni su zauzeli i razorili Singidunum i Viminacijum. Provincija Prva mezija je prestala da postoji, a na njenom području su se tokom vladavine cara Iraklija I (610-626) naselili Srbi.[8]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Mirković 1981, str. 89-105.
- ^ Vasić 1995, str. 327-335.
- ^ Zečević 1982, str. 106.
- ^ Mirković 2015.
- ^ Zečević 1982.
- ^ Turlej 2016, str. 47-86.
- ^ Whitby 1988, str. 142.
- ^ Kovačević 1981, str. 109-124.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Bjelajac, Ljiljana (1995). „Late Roman Amphorae in the Danubian Region (Moesia Prima and Dacia Ripensis)”. The Age of Tetrarchs. Belgrade: Serbian Academy of Sciences and Arts. str. 13—20.
- Bulić, Dejan (2013). „The Fortifications of the Late Antiquity and the Early Byzantine Period on the Later Territory of the South-Slavic Principalities, and their re-occupation”. The World of the Slavs: Studies of the East, West and South Slavs: Civitas, Oppidas, Villas and Archeological Evidence (7th to 11th Centuries AD). Belgrade: Istorijski institut SANU. str. 137—234.
- Vasić, Miloje (1988). „The Circulation of Bronze Coinage at the End of the 4th and Beginning of the 5th Centuries in Moesia Prima and Pannonia Secunda”. Studia numismatica Labacensia: Alexandro Jeločnik oblata. Ljubljana: Narodni muzej. str. 165—184.
- Vasić, Miloje (1995). „Moesia Prima and Dacia Ripensis in the Time of Valentinian I and Valens (364-378 A.D.)”. The Age of Tetrarchs. Belgrade: Serbian Academy of Sciences and Arts. str. 327—335.
- Gudea, Nicolae; Zahariade, Mihail (2017). Moesia Prima: Festungen an der Nordgrenze der Provinz und ihre Truppenkörper. Amsterdam: Hakkert.
- Dušanić, Milena (1974). „Praepositus ripae legionis u natpisima opeka Prve Mezije”. Arheološki vestnik. 25: 275—283.
- Zečević, Nada (2002). Vizantija i Goti na Balkanu u IV i V veku. Beograd: Vizantološki institut SANU.
- Kovačević, Jovan I. (1981). „Doseljenje Slovena na Balkansko poluostrvo”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 109—124.
- Mirković, Miroslava (1979). „Licinije i progoni hrišćana u Singidunumu”. Zbornik Filozofskog fakulteta u Beogradu. 14 (1): 21—27.
- Mirković, Miroslava (1981). „Centralne balkanske oblasti u doba poznog carstva”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 89—105.
- Mirković, Miroslava (2015). Rimljani na Đerdapu: Istorija i natpisi. Zaječar: Narodni muzej.
- Mócsy, András (2014) [1974]. Pannonia and Upper Moesia: A History of the Middle Danube Provinces of the Roman Empire. New York: Routledge.
- Popović, Radomir V. (1991). „Beogradski mučenici Ermil i Stratonik” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 35 (1-2): 69—81.
- Turlej, Stanisław (2016). Justiniana Prima: An Underestimated Aspect of Justinian’s Church Policy. Krakow: Jagiellonian University Press.
- Cvjetićanin, Tatjana (2006). Kasnoantička gleđosana keramika: Gleđosana keramika Prve Mezije, Priobalne Dakije, Sredozemne Dakije i Dardanije. Beograd: Narodni muzej.
- Whitby, Michael (1988). The Emperor Maurice and his Historian: Theophylact Simocatta on Persian and Balkan warfare. Oxford: Clarendon Press.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
