Srpska lična imena
| Ovaj članak je deo serije o Srbima |
| Srbi |
|---|
 |
Srpska lična imena su imena koja uzimaju i dobijaju pripadnici srpskog naroda. Lično ime se daje odmah po rođenju, neodvojivi je deo čoveka, i najčešće ga prati čitavog života. Ime je jedna od važnijih oznaka posebnosti koja pojedinca razlikuje od drugih ljudi i naroda.[1]
U srpskoj tradiciji postoji verovanje da ime snagom značenja može odrediti svojstvo onoga ko ga nosi. Srpska narodna imena su većinom slovenskog porekla (npr. Branimir, Vladislava, Vesna, Vuk). Među hrišćanima su odomaćene varijante grčkih (npr. Doroteja, Đorđe, Damjan) i jevrejskih imena (npr. Jovan, Lazar, Tamara), dok su među srpskim muslimanima uobičajena arapska imena (Amir, Selma, Emina).[2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Srpski imenski fond su prvobitno u potpunosti činila slovenska narodna imena, koja su davana uglavnom po imenima životinja i biljaka, prirodnim pojavama ili dobrim i poželjnim osobinama. Nekada su imena nosila određena magijska značenja i verovalo da određuju čovekovu sudbinu u vremenu i prostoru.[3]
Pokrštavanjem Slovena i Srba u srednjem veku i prihvatanjem hrišćanstva, prihvaćena su i kalendarska imena hebrejskog i grčkog porekla, koja su vremenom ulazila u srpski imenski prostor.[4] U dečanskim hrisovuljama (1330. godine), 90 odsto imena na području dečanskog vlastelinstva su još uvek bila narodna. Narodna imena kod Srba preovlađuju i na početku turskoga doba, pa je udeo srpskih narodnih imena u 15. veku bio 72,6 odsto. Mešanjem strane osnove i slovenskog nastavka nastala su imena poput: Tomislav, Petroslava, Pavlimir, Đurisav, itd.[5]
Među stanovnicima Beograda između 1900-1990. godine su bile najbrojnije sledeće osnove imena: mil, rad, drag, ljub, živ, slav, vuk, bor, mir. Od 1990-ih godina raste broj hrišćanskih kalendarskih imena u odnosu na narodna, pa je među najčešćih 10 imena novorođene muške dece u Beogradu između 2003-2005. godine samo jedno narodno.[6]
Poreklo imena[uredi | uredi izvor]
Prema poreklu, srpska imena se mogu podeliti na izvorna srpska imena sa slovenskom osnovom i strana imena (grčka, jevrejska, arapska i ostala) koja su vremenom, ponajviše preko religije, ulazila u srpski imenoslov.[7]
Slovenska imena[uredi | uredi izvor]
Slovenska imena su deo srpskog slovenskog nasleđa, već vekovima poznata i rasprostranjena po svim slovenskim narodima. Prepoznatljiva su po nastavcima:
- an/a (Bojan, Dejan, Dragan, Vojkan, Vladana, Zoran, Zvezdana, Zorana, itd.)
- bor/ka (Velibor, Daliborka, Ratibor)
- van (Bratovan, Milovan, Negovan, Radovan)
- voj/e (Borivoj/Borivoje, Dobrivoj/Dobrivoje, Kresivoje, Ljubivoje, Milivoj/Milivoje, Radivoj/Radivoje, itd.)
- drag (Miodrag, Predrag)
- ko/ka (Žarko, Stanko, Darko, Borka, Branka, Danka)
- ljub (Bogoljub, Bratoljub, Dragoljub, Miroljub, Svetoljub, Slavoljub)
- mir (Branimir, Budimir, Tihomir, Desimir, Ljubomir, Čedomir)
- rad (Dragorad, Vukorad, Živorad, Milorad, Svetorad)
- slav/a (Branislava, Vatroslav, Dragoslava, Miroslav, Radoslav).
Grčka imena[uredi | uredi izvor]
Grčka imena su među Srbe došla preko vizantijskog hrišćanstva, u srednjem veku. Prepoznatljiva su po nastavcima:
- ije/a (Aleksije, Arsenije, Dimitrije, Vasilija, Anastasija...)
- ej/a (Andrej, Teodora, Dositej, Tadej, Timotej, itd.)
- im/a (Jevrosima, Jeronim, Leonid)
Jevrejska imena[uredi | uredi izvor]
Jevrejska imena su među Srbe došla preko hrišćanstva, i to su uglavnom imena apostola i biblijskih ličnosti. Najpoznatija među njima su: Avram, Adam, Gavrilo, David, Danijela, Ilija, Isak, Jevrem, Jeremija, Jelisaveta, Jovana, Josif, Lazar, Marija, Mihailo, Naum, Sava, Sara, Tamara, Manasija itd.
Arapska imena[uredi | uredi izvor]
Arapska imena su u srpski imenski prostor došla preko islama. Prisutna su uglavnom među muslimanskim stanovništvom u Srbiji, dok su se neka (npr. Jasmina, Emina, Majda) odomaćila i među širom populacijom. Neretko su davana i u mešovitim brakovima u bivšoj Jugoslaviji. Najpoznatija među njima su: Aiša, Amila, Azra, Elmira, Emir, Emina, Esma, Jasmina, Lamija, Lejla, Mirza, Nadija, Senad, Sinan, Safet, Selma, Fatima, Fahreta, Hana, Šaban, itd.
Novija imena[uredi | uredi izvor]
Novija ili „pomodna“ imena su ona koja su poslednjih pedesetak godina ušla u srpski imenski prostor i najčešće se daju po poznatim javnim ličnostima, glumcima, političarima itd. Neka od njih su: Elvis (po Elvisu Presliju), Lenjin, Staljin (po ruskim komunističkim liderima), Indira (ime) (po Indiri Gandi), Žaklina (po Žaklini Kenedi), Kasandra (po liku iz istoimene serije), Valentina (po Valentini Terješkovoj), Silvana (po Silvani Mangano), Dajana (po engleskoj princezi Dajani), i mnoga druga. Među neka od pomodnih imena spadaju i ona nastala kao izraz „divljenja“ napretku i novim tekovinama (Mašinka, Traktorka, Petoletka itd.).[8]
Etnici kao lična imena[uredi | uredi izvor]
U prošlosti u srpskom imenoslovu su bili zastupljeni etnici, odnosno lična imena koja su istovremeno označavala pripadnost pojedinim narodima. Kod Srba se najduže zadržao etnik Ugrin. U današnjoj Makedoniji Srbin je do Drugog svetskog rata korišćeno u imenoslovu.
Građenje imena[uredi | uredi izvor]
Kod srpskih imena uočavamo dve vrste imena, tj. prosta i složena.
Prosta imena[uredi | uredi izvor]
Prosta su najčešće nastala od osnove koju čini imenica, pridev ili glagol, a njima se dodaju i nastavci. Nastavci su u srpskom jeziku tipski:
- an (Bojan, Vukan, Zvezdan)
- van (Radovan, Milovan)
- en (Ognjen, Mišljen, Ljubljen)
- in (Davorin)
- ica (Dragica, Vukica, Vujica)
- ja (Cveja, Hoja)
- je (Radoje, Blagoje)
- ka (Milka, Slavka, Javorka)
- ko (Borko, Gojko, Stanko, Ranko)
- la (Dobrila)
- lo (Jarilo, Vedrilo)
- na (Divna, Vidna, Stojna)
- oš (Miloš, Radoš, Dragoš)
- ta (Mileta, Blagota, Vladeta)
- ut (Borut, Dobrut)
- hna (Budihna, Dobrihna)
- ša (Uglješa, Vraneša), itd.
Prosta imena mogu biti i bez nastavaka, koristeći samo imenice iz srpskog jezika. Tako ima puno imena koja za osnovu imaju životinju ili biljku, kao npr: Vuk, Golub, Lav, Zmaj, Višnja, Dunja, Jagoda, Ruža, Jela, itd.
Složena imena[uredi | uredi izvor]
Složena se sastoje od dve ili više imenica, prideva ili glagolskih osnova. U najčešće sastavne delove ovih imena spadaju:
- bog (Bogoljub, Božidarka)
- bor (Ratibor, Daliborka)
- bran (Branimir, Branislav)
- brat (Vukobrat, Bratislav)
- vid (Vidosava)
- vlad (Vladimir, Vladislava)
- voje (Dobrivoj, Milivoje)
- vuk (Vukica, Vukosava)
- drag (Miodrag, Draga)
- živ (Živorad)
- ljub (Slavoljub, Miroljub)
- mil (Čedomil)
- mir (Miroslav, Vladimir, Branimir)
- rad (Živorad, Milorad)
- rat (Ratibor, Ratimir)
- sav (Radosav, Radisav)
- sin/šin (Vukašin, Dragašin)
- slav (Vatroslav, Desislava, Svetislav)
- stan (Stanimir)
Značenje imena[uredi | uredi izvor]
Imena su dobar pokazatelj kako je narod doživljavao svet oko sebe, čemu se nadao i kako je odgovarao na neprilike u kojima bi se našao. Mnogi veruju u staru latinsku poslovicu Nomen est omen (ime je znak), prema kojoj ime određuje čoveka. Zaštitna imena tipa Vuk, Vukašin, Vukan su davana jer se „zlo plaši vuka“, a isto tako Gorčin da bi zlu bio gorak i da bi ga zaobišlo. Dosta imena se sastoje od osobina koje roditelj želi detetu, kao što su sreća, zdravlje, lepota, dobrota, vlast, mir, pamet, itd.[9]
- imena koja prizivaju zdravlje: Gvozden, Zdravko, Nevena
- imena koja prizivaju lepotu: Lepa, Divna, Vitomir
- imena koja prizivaju dobrotu: Blagoje, Dobri, Dobrivoje, Dobročin, Dobrača
Primer značenja nekih imena:
- Zlomanica, ostaviće je svako zlo
- Zavida, ne treba niko da mu zavidi
- Strahinja, da otera strah
- Otmič, oteće se od svake bolesti
- Živan i Živka, da živi, daje se detetu kad se deca u kući ne održavaju
- Vesna, po slovenskoj boginji proleća
- Lada, po slovenskoj boginji lepote
- Ranko i Ranka su rođeni rano izjutra, ili su prerano rođeni
- Dunja, po voću koje se zove dunja
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Imenoslov
- ^ Milica Grkovic: Recnik licnih imena kod Srba
- ^ Lična imena – Nauka i kultura
- ^ Imenoslov Srpskih imena
- ^ Da li znate da postoje ova srpska imena?
- ^ Deset najpopularnijih muških i ženskih imena u 2021
- ^ O porijeklu imena koja su uobičajena u našem narodu
- ^ Dragan i Milica – najčešća srpska imena
- ^ Značenje imena
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Grković, Milica (2006). „Imena mesta i ljudi na Kosovu i u Metohiji u srednjem veku”. Srbi na Kosovu i u Metohiji: Zbornik radova sa naučnog skupa (PDF). Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti. str. 43—51. Arhivirano iz originala (PDF) 21. 05. 2009. g. Pristupljeno 01. 08. 2017.
