Srpski folklor

Srpski folklor je zbirni naziv za dela srpskog narodnog stvaralaštva koja su se prenosila sa kolena na koleno u vidu pesama ili legendi. Srpski folklor se zasniva i na tradicionalnoj slovenskoj mitologiji prethrišćanskog doba i na pravoslavnoj hrišćanskoj kulturi (od pokrštavanja Srbije i prevoda Svetog pisma na slovenske jezike od strane Ćirila i Metodija). Srpski folklor je privukao pažnju mnogih pisaca i kulturnih ličnosti u Evropi: književna dela su prevođena na mnoge jezike sveta, na njihovoj osnovi nastala su mnoga druga dela engleske, nemačke, francuske, poljske, ruske književnosti i književnosti drugih zemalja i naroda.

Folklor[uredi | uredi izvor]

Apostole Slovena, Ćirila i Metodija, srpski pravoslavni hrišćani poštuju od hristijanizacije 867. ^[1], istoričari su ih smatrali Srbima. ^[2]

U Krajištu i na Vlasini postoje epske priče o istrebljenju rimskog mužjaka u bici, i o doseljavanju Rusa (Anta). ^[3] ^[4]

Srpska epska poezija[uredi | uredi izvor]

Srpska epska poezija je oblik epske poezije Srba koji potiče iz današnje Srbije, Bosne i Hercegovine i Crne Gore, gde su živeli Srbi. Glavne cikluse sačinili su nepoznati srpski autori između 14. i 19. veka. Oni se uglavnom bave istorijskim događajima i ličnostima.

Korpus srpske epske poezije podeljen je na cikluse:

Neistorijski ciklus
Pretkosovski ciklus, pesme o događajima koji prethode Kosovskom boju, pesme o carskoj porodici Nemanjića i narodne pesme
Ciklus Kraljevića Marka
Kosovski ciklus, pesme o događajima koji su se desili neposredno pre i posle Kosovske bitke.
Pokosovski ciklus, pesme o posleratnim događajima
Pesme o oslobođenju Srbije
Pesme o oslobođenju Crne Gore

Vrste epske poezije[uredi | uredi izvor]

Epska poezija ima veliku ulogu u srpskom folkloru. Odlikuje se bogatstvom zapleta i slika, visokim umetničkim i poetskim stilom. Važan deo epa su mladalačke pesme o najvažnijim događajima u istoriji i podvizima narodnih junaka - pesme mitološkog ili legendarnog sadržaja (na primer, „Zmija mladoženja”). Izvođači mladalačkih pesama su guslari, koji izvode pesme uz pratnju gusli. Druga vrsta pesama su pesme o hajducima, koje se razlikuju od prethodnih pesama po tome što se hajduci u pesmama uvek bore zajedno sa četom.

U srpskoj epici česte su lirsko-epske pesme (pričalice), slične porodičnim i ljubavnim pesmama, ali ih karakteriše deseterac, epski stih. U lirskim pesmama čest je stih od osam slogova, iako ima i onih od 5 i 14 slogova. Najpoznatije pesme su o ljubavi Omera i Merime, o Hasanaginici i o ženidbi bega Ljubovića, u kojima ima odeka mitoloških ideja. Drugi interes su tužbalice, koje se dele na jadikovke junačke sadržine (o borbi protiv turske najezde i hajduka), u čijem središtu je junak pao u borbi, i porodične i svakodnevne (o porodičnim tragedijama), koje odražavaju smrt voljene osobe.

Obredna poezija Srbije obuhvata svadbene pesme, narodna kola sa obredima, razne pesme o veličanju godišnjih doba (lazaričke, kraljičke, đurđevdanske), kao i pesme za Maslenicu na istoku i jugu Srbije. Ljubavne pesme su rasprostranjene: na zapadu Srbije i u Sandžaku uobičajene su bosansko-muslimanske „sevdalinke” sa orijentalnim primesama.

Od srpskih bajki češće su svakodnevne bajke sa snalažljivim glavnim likovima, satira u bajkama uperena je protiv sveštenika, monaha i turske vlasti. Bajke-vicevi prenose lokalnu boju, odlikuju se kratkoćom i ekspresivnošću narativa, kao i duhovitošću. Bajke o životinjama nisu mnogo česte, ali postoje i bajke koje veličaju junake iz naroda koji se odlikuje svojom inteligencijom, hrabrošću, talentom i dobrotom („Devojka cara nadmudrila“, „Kralj i pastir“, „Sve, sve, ali zanat”). Danas se bajke pričaju uglavnom deci. Postoje i legende o Marku Kraljeviću, Milošu Obiliću, „prokletoj Jerini“ (supruzi despota Đuraja Brankovića) i o lokalnim znamenitostima.

Narodna muzika[uredi | uredi izvor]

Srpske narodne pesme pevaju se na jedan ili dva glasa, mada ima i horskog pevanja. Postoje seoske i gradske narodne pesme. Muzički instrumenti su tambura, razni duvački instrumenti (uključujući kaval), mandolina i gusle. Srpski stil u narodnoj muzici stvarali su kompozitori J. Marinković, S. Mokranjac, P. Kostić, B. Joksimović, S. Hristić, P. Konjovići i dr.

Narodne igre[uredi | uredi izvor]

U Srbiji je popularno kolo, iako ima dosta solo i parnih plesova. Godine 1948. u Srbiji je bilo 1668 različitih igara. Postoje ritualni plesovi (dodola, lazarica, kolida, krsinica), igre sa mimikom (paun), stari plesovi (trojanac, đurđevka), moravac i mnogi drugi. Nakon Narodnooslobodilačkog rata pojavilo se nekoliko novih varijeteta kola, po uzoru na stare bosanske i crnogorske igre, uz koje se pevaju partizanske pesme. Kolo se igra uz pratnju harmonike ili u ritmu stopala.

Festivali narodnih igara i pesama razvili su se za vreme SFRJ: folklorni ansambli Studentskog društva Branko Krsmanović i Omladinskog kulturnog društva Ivo Lola Ribar postali su poznati u Jugoslaviji. A Srbija dobija i svoj nacionalni ansambl Kolo.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ Komatina, Predrag (2015). „The Church in Serbia at the Time of Cyrilo-Methodian Mission in Moravia”. Cyril and Methodius: Byzantium and the World of the Slavs. Thessaloniki: Dimos. str. 711—718.
^ Calendar of Resurrection; Bašić 1913:55
^ Nikolić 1912, str. 165–167
^ „Projekat Rastko: Đorđe Janković : The Slavs in the 6th century North Illyricum”.

Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]

Listaя stranicы serbskoй istorii / Otv. red. E. Ю. Gusьkova. — M.: Indrik, 2014. — 368 s. — ISBN 978-5-91674-301-2.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] Komatina, Predrag (2015). „The Church in Serbia at the Time of Cyrilo-Methodian Mission in Moravia”. Cyril and Methodius: Byzantium and the World of the Slavs. Thessaloniki: Dimos. str. 711—718.

[2] Calendar of Resurrection; Bašić 1913:55

[3] Nikolić 1912, str. 165–167

[4] „Projekat Rastko: Đorđe Janković : The Slavs in the 6th century North Illyricum”.

[1]

[2]

[3]

[4]