Tit
| Tit | |
|---|---|
 Titova bista, Kapitolski muzej u Rimu | |
| Lični podaci | |
| Puno ime |
|
| Datum rođenja | 30. decembar 39. n. e. |
| Mesto rođenja | Rim, Rimsko carstvo |
| Datum smrti | 13. septembar 81. (41 god.) |
| Mesto smrti | Rim, Rimsko carstvo |
| Grob | Rim |
| Porodica | |
| Supružnik | Arecina Tertula, Marcija Furnila |
| Potomstvo | Julija Flavija |
| Roditelji | Vespazijan Domicila Starija |
| Dinastija | Flavijevci |
| Rimski car | |
| Period | 24. jun 79. — 13. septembar 81. (2 god.) |
| Prethodnik | Vespazijan |
| Naslednik | Domicijan |
Tit Flavije Vespazijan (lat. Titus Flavius Vespasianus; rođen 30. decembra 39. godine, umro 13. septembra 81. godine) vladao je rimskim carstvom od 79. do 81. godine.
Tit je bio stariji sin cara Vespazijana i Domicile Starije. 61. godine postao je vojnički tribun u provinciji Britaniji. 64. godine vratio se u Rim i oženio se Arecinom Tertulijom, koja je ubrzo umrla. Tit se ponovo oženio Marcijom Furnilom.
Tit je pratio Vespazijana na istok 67. godine, kada je u očevo ime izvojevao pobedu u Prvom rimsko-jevrejskom ratu. 69. godine, Vespazijan se vratio u Rim da bi uspostavio svoju vlast, pa je ostavio Tita da ovaj završi sa Jevrejima. Tit je uništio Jerusalim, posle višemsečne opsade, srušio hram, a najveći deo stanovništva je ubijen ili raseljen. Za zasluge u ovome Tit je dobio pravo na trijumf kada se vratio u Rim 71. godine. Trijumfalna kapija na rimskom forumu svedoči o ovom trijumfu. Tit je dobo više konzulata pod vlašću svoga oca. Služio je kao pretorski prefekt.
Tokom Titove kratke vladavine, završena je izgradnja Koloseuma i došlo je do velike erupcije Vezuva, 79. godine, u kojoj je uništeno nekoliko gradova u Napuljskom zalivu, uključujući Pompeju i Herkulaneum.
Tit je umro od posledica kuge i nasledio ga je njegov brat, Domicijan.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođenje i mladost[uredi | uredi izvor]
Tit je rođen u Rimu, verovatno 30. decembra 39. godine nove ere, kao najstariji sin Tita Flavija Vespazijana i Domicile Starije. Imao je mlađu sestru, Domicilu Mlađu i brata, Tita Flavija Domicijana.
Flavijevci nisu pripadali najvišoj rimskoj aristokratiji, ali, građanski ratovi tokom prvog veka p. n. e., doprineli su propasti tradicionalnih patricijskih porodica koje je zamenilo nova plemićka klasa iz provincija. Jedna od takvih porodica, Flavijevci su se brzo uzdigli, i za samo četiri generacija su od anonimnosti zadobili bogatstvo i istaknut status u rimskom društvu za vreme vladavine careva iz porodice Julijevaca-Klaudijevaca.
Politička karijera Titovog oca, Vespazijana, bila je veoma uspešna. On je zauzimao položaje kvestora, edila i pretora a izabran je i kao konzul 51. godine.
Malo toga je poznato o Titovoj mladosti, a jedini izvor je antički istoričar, Svetonije. Tit je odgajan na carskom dvoru u društvu Britanika, sina cara Klaudija.
Od 57. do 59. Tit je služio kao Vojnički tribun u Germaniji a služio je i u Britaniji. Po povratku u Rim oženio se Arecinom Tertulom, ali ona je ubrzo umrla.
Titova nova žena, Marcija Furnila, poticala je iz mnogo istaknutije porodice. Tit se međutim, razveo, i nikada se nije ponovo oženio a imao je nekoliko dece.
Vladavina[uredi | uredi izvor]
Uprkos prvobitnim bojaznima da je Tit sklon porocima,[1] pokazalo se da je novi car efikasan administrator te je ubrzo postao veoma popularan. Njegov prvi postupak kao imperatora je zaustavljanje suđenja za izdaju koja su dugo izazivala previranja.[2] Zakoni o izdaji i uvredi veličanstva, upereni protiv onih koji naruše dostojanstvo države, pod Avustom je ponovo aktiviran i proširen da obuhvati i klevete.[3] Ovo je dovelo do mnogobrojnih suđenja i pogubljenja za vreme Tiberija, Kaligule i Nerona kao i formiranja mreže potkazivača (Delators) koji su bili izvor terora i destabilizacije političkog sistema Rima tokom nekoliko decenija. Tit je stavio tačku na ove prakse govoreći:
Nije moguće da budem uvređen ni na koji način. Jer ne činim ništa što zaslužuje cenzuru niti brinem zbog zlonamernih glasina. A carevi koji su mrtvi osvetiće sami sebe ako im neko učini nepravdu, ako su uistinu polobogovi i poseduju ikakvu moć.
Shodno tome, nijedan senator nije pogubljen za vreme njegove vladavine,[4] čime je Tit ispunio obećanje da će preuzeti poziciju vrhovnog sveštenika da bi: "Održao ruke čistim." Potkazivači su javno kažnjeni i proterani iz grada. Tit je sprečio zloupotrebe učinivši nezakonitim da osobi bude suđeno više puta za isti prekršaj. Kao car, Tit je postao poznat po velikodušnosti, Svetonije govori da bi, shvativši da nikome nije pomogao čitavog dana, car rekao: "Prijatelji, izgubio sam dan!"[2]
Uprkos tome što je njegova vladavina ostala pošteđena većih vojnih konflikata i političkih kriza, Tit se suočio sa nekoliko velikih katastrofa tokom svoje kratke vladavine. 24. avgusta 79., tek dva meseca po Titovim dolasku na vlast, došlo je do razorne erupcije Vezuva.[5] Erupcija je dovela do skoro potpunog uništenja naselja i izletišta oko Napuljskog zaliva. Gradovi Pompeja i Herkulaneum zatrpani su pod nekoliko metara debelim slojevima pepela, kamenja i lave.[6] Hiljade ljudi izgubilo je život. Tit je zadužio dva bivša konzula za organizaciju pomoći a sam je donirao veliki novac iz carske riznice da bi pomogao žrtvama vulkana. Lično je posetio Pompeju nakon erupcije i još jednom sledeće godine.[7]
Na proleće 80. godine veliki požar izbio je u Rimu; tokom tri dana i tri noći izgoreli su veliki delovi grada. Iako šteta nije bila tako velika kao prilikom požara iz 64., Kasije Dion daje dugačku listu javnih građevina koje su uništene u požaru. Među njima Agripin Panteon, Jupiterov hram, delovi Pompejevog teatra i Septa Julija. Ponovo je Tit lično kompenzovao štetu u pogođenim područjima. Prema Svetoniju, tokom požora je izbila i kuga. Sama priroda bolesti i broj žrtava su nepoznati.
Još jedan od događaja koji su obeležili Titovu vladavinu je pobuna Terencija Maksima, jednog od nekoliko lažnih Nerona koji su se pojavili tokom sedamdesetih godina prvog veka. Iako je Neron prevashodno bio poznat kao omraženi tiranin, postoje dokazi da je tokom svoje vladavine bio veoma popularan širom istočnih provincija. Glasine da je Neron preživeo pad sa vlasti bile su dodatno podstaknute zbunjujućim okolnostima pod kojima je umro ali i nekoliko proročanstava koja su predviđala njegov povratak.
Prema Dionu, Terencije Maksim ličio je na Nerona licem i glasom i kao i pokojni imperator, pevao uz liru. Ubrzo je, međutim, Maksim bio primoran da pobegne preko Eufrata u Partiju. Pored ovoga, pojedini izvori navode da je Tit otkrio da njegov brat Domicijan kuje zaveru protiv njega, ali je odbio da ga pogubi ili progna.[8]
Izgradnja Koloseuma, otpočeta za vreme Vespazijana, konačno je okončana pod Titom, 80. godine.[9] Pored spektakularnih igara u čast otvaranja, nova građevina je zamišljena kao trijumfalni spomenik vojnih dostignuća Flavijevaca u Jevrejskom ratu. Inauguralne igre trajale su čak sto dana a uključivale su borbe gladijatora, borbe divljih životinja, pomorske bitke za čiju svrhu je Koloseum bio poplavljen kao i trke konja i kočija.[10] Pored Koloseuma, Tit je naredio da se podignu javna kupatila, poznata kao Titova kupatila. Završetak izgradnje ubrzan je da bi se podudarao sa otvaranjem novog amfiteatra.
U vreme Tita oživljen je i kult imperatora iako je Vespazijan deifikovan tek nakon šest meseci posle smrti. Da bi se još više uvećala čast i slava Flavijevske dinastije, udareni su temelji onog što će kasnije postati Hram Vespazijana i Tita, čiju je izgradnju završio Domicijan.[11]
Smrt[uredi | uredi izvor]
Nakon okončanja igara, Tit je zvanično posvetio amfiteatar u kupatila što će biti njegov poslednji akt kao imperatora. Napustivši Rim, razboleo sa prilikom putovanja u centralnoj Italiji gde je umro od groznice, navodno na istom seoskom imanju kao i njegov otac.[12][13] Navodno, poslednje reči koje je promrmljao pre nego što je preminuo bile su: "Načinio sam samo jednu grešku."
Mnogi istoričari spekulisali su oko tačnih okolnosti Titove smrti i na šta su se odnosile njegove poslednje reči. Filostrat piše ga je otrovao Domicijan kao i da mu je smrt prorekao Apolonije iz Tijane.[14] Svetonije i Kasije Dion ne govore o trovanju, navodeći da je Tit umro prirodnom smrću ali obojica otpužuju Domicijana da je pustio bolesnog Tita da umre.[15] Dion veruje da je greška o kojoj je Tit govorio njegovo odbijanje da pogubi brata nakon što je saznao da otvoreno kuje zaveru protiv njega.
Citati[uredi | uredi izvor]
- Amici, diem perdidi. Prevod: „Prijatelji, izgubio sam dan.", rekao je Tit u smislu da ništa dobro nije učinio tog dana. Po Svetoniju, Tit, 8.1.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Life of Titus (Svetonije, u engleskom prevodu i latinskom originalu)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Svetonije, Život Dvanaest Cezara, Titov Život
- ^ a b Svetonije, Život Dvanaest Cezara, Titov Život
- ^ Tacit, Anali
- ^ a b Kasije Dion, Istorija Rima
- ^ Kasije Dion, Istorija Rima
- ^ Kasije Dion, Istorija Rima
- ^ Kasije Dion, Istorija Rima
- ^ Kasije Dion, Istorija Rima
- ^ Roth, Leland M. (1993). Understanding Architecture: Its Elements, History and Meaning (1st izd.). Boulder, CO: Westview Press. ISBN 978-0-06-430158-9.
- ^ Kasije Dion, Istorija Rima
- ^ Svetonije, Život Dvanaest Cezara, Domicijanov Život
- ^ Svetonije, Život Dvanaest Cezara, Tit
- ^ Svetonije, Život Dvanaest Cezara, Tit
- ^ „Filostrat, Život Apolonija iz Tijane”. Arhivirano iz originala 03. 03. 2016. g. Pristupljeno 27. 05. 2016.
- ^ Svetonije, Život Dvanaest Cezara, Domicijan
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Roth, Leland M. (1993). Understanding Architecture: Its Elements, History and Meaning (1st izd.). Boulder, CO: Westview Press. ISBN 978-0-06-430158-9.
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Umetničke | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
